Brazdat në Mars mund të jenë formuar kur Planeti i Kuq u anua shumë në njërën anë, duke shkaktuar ndryshime dramatike – uji që rodhi poshtë shpateve, duke krijuar grykat, zbulon një studim i ri.
Shkencëtarët zbuluan gropa uji në Mars në vitin 2000. Ato padyshim të kujtojnë kanalet që formohen në Tokë në luginat e thata të Antarktidës, të cilat u zbrazën nga uji i krijuar nga shkrirja e akullnajave. Grykat e Marsit lënë të kuptohet se uji dikur rridhte dhe ndoshta ende herë pas here rrjedh nëpër të.
“Ata duken si ato në Tokë, por janë në Mars, kështu që si mund të jenë formuar atje?” thotë autori kryesor i studimit James Dickson, një shkencëtar planetar në Institutin e Teknologjisë në Kaliforni në Pasadena.
Problemi është se në Mars, këto gropa përgjithësisht ekzistojnë në lartësi ku nuk pritet të rrjedhë ujë në klimën aktuale marsiane. Ajri në Planetin e Kuq sot është përgjithësisht shumë i ftohtë dhe i rrallë që uji i lëngshëm të mbijetojë për një kohë të gjatë, dhe është edhe më i ftohtë dhe i rrallë në lartësi të mëdha sesa në lartësi më të ulëta, ashtu siç është në Tokë.
Hulumtimet e mëparshme kanë sugjeruar se këto gunga mund të kenë një burim të ndryshëm – ngrica e dioksidit të karbonit që sublimohet, ose shndërrohet drejtpërdrejt në avull, kur Marsi përjetoi periudha të ngrohta, duke shkaktuar që shkëmbinjtë dhe mbeturinat të rrëshqasin poshtë shpateve. Megjithatë, shumë gjëra mbeten të panjohura në këtë skenar, sepse nuk ndodhin në Tokë.
Një mundësi tjetër është që këto lugina janë formuar në të kaluarën e largët, kur klima e Marsit ishte më e favorshme për sasitë e vogla të ujit të lëngshëm që mbijetonin në sipërfaqen e tij. Kjo mund të shpjegojë lartësinë e tyre pasi uji i shkrirë nga akullnajat mund të kishte rrjedhur poshtë shpateve, duke gdhendur kanale, shkruan Katror.info.
Për të zbuluar nëse uji i lëngshëm mund të kishte ekzistuar në Mars, shkencëtarët shqyrtuan se si pjerrësia e tij boshtore ndryshoi me kalimin e kohës dhe efektet e mundshme të kësaj pjerrësie. Sa më shumë të anohen polet e një planeti në lidhje me orbitën e tij rreth Diellit, aq më i madh është ndryshimi në sasinë e dritës së diellit që marrin pjesë të ndryshme gjatë vitit.
Pjerrësia boshtore e Tokës prej rreth 23.5 gradë rezulton në stinët siç i njohim ne. Aktualisht, pjerrësia e Marsit është rreth 25 gradë, por ka ndryshuar midis 15 dhe 35 gradë gjatë qindra mijëra viteve, gjë që mund të prodhojë ndryshime edhe më dramatike klimatike.
Shkencëtarët hetuan nëse një anim më i madh në Mars do të çonte në ndryshime më ekstreme midis dimrit dhe verës dhe një klimë potencialisht më të favorshme për ujin e lëngshëm. Ata zhvilluan një model global 3D të klimës marsiane për të zbuluar se çfarë mund të ndodhë në një kënd 35 gradë.
Ata zbuluan se në vendet marsiane ku ndodhen tani luginat, sublimimi i akullit të dioksidit të karbonit do ta kishte bërë atmosferën shumë më të dendur. Përveç kësaj, temperaturat e sipërfaqes ka të ngjarë të tejkalojnë pikën e shkrirjes së akullit. Këto kushte janë përsëritur gjatë disa milion viteve të fundit, dhe hera e fundit ishte rreth 630,000 vjet më parë.
Studiuesit sugjerojnë se gjatë periudhave të pjerrësisë së madhe boshtore, pjesa më e madhe e këtij akulli mund të jetë shkrirë dhe gdhendur gryka në zona me lartësi të lartë.
Në përgjithësi, shkencëtarët argumentojnë se një kombinim i shkrirjes së akullit, sublimimi i dioksidit të karbonit dhe një pjerrësi e madhe mund të ndihmojë në shpjegimin e formimit të gropave që shihen në Mars.
“Tani mund të parashikojmë që kur orbita e Marsit të anohet sërish, ai duhet të jetë në gjendje të gjenerojë ujë të shkrirë në këto vende të grykave”, tha Dikson.
Duke pasur parasysh se jeta në Tokë gjendet pothuajse kudo ku ka ujë, kërkimet e ardhshme mund të fokusohen në këto pellgje ujëmbledhëse në Mars për të parë nëse jeta mund të ketë ekzistuar dikur apo ekziston ende aty.
“Nëse do të kërkonit jetë në Mars, këto vende do të ishin objektiva ideale”, tha Dikson.
Shkencëtarët publikuan gjetjet e tyre më 30 qershor në revistën Science, raporton Space.com. /Katror.info
Përgatiti:
