Ndërsa Kombet e Bashkuara përgatiten të nënshkruajnë një traktat të rëndësishëm për ndotjen nga plastika, a jemi në prag të një ndryshimi të pakthyeshëm dhe pozitiv?
Plastika është kudo në shtëpitë tona, në rrobat që mbajmë dhe është thelbësore për funksionimin e tregtisë globale, duke përfshirë sistemin ushqimor. Megjithatë, plastika – e cila dikur ishte konsideruar si një material mrekulli – tani po shkakton dëme të mëdha për mjedisin, jo vetëm për shkak të karbonit që nevojitet për ta prodhuar, por gjithashtu përmes ndotjes që ajo krijon.
Më 25 nëntor, anëtarët e komitetit të mjedisit të Kombeve të Bashkuara u mblodhën në Kore të Jugut për të finalizuar Traktatin Global të Plastikës, me dokumentin që pritet të nënshkruhet në vitin 2025. Kjo marrëveshje ligjërisht e detyrueshme vjen si pasojë e miratimit të rezolutës për mbarimin e ndotjes nga plastika në vitin 2022, dhe do të mbulojë të gjitha fazat e prodhimit, përdorimit dhe menaxhimit të mbetjeve plastike, shkruan Positive News, përcjell Katror.info.
Theksi i traktatit do të jetë tek dizajni më i mirë i produkteve, riciklimi i gjithanshëm dhe eliminimi i plastikave njëpërdorimshme të panevojshme, dhe do të kërkojë zgjidhje inovative. Fatmirësisht, shumë ide të reja të zhvilluara nga shkencëtarë, dizajnerë dhe inxhinierë tashmë janë në zhvillim.
Nevoja për ambalazhe me cilësi të lartë dhe funksionale do të vazhdojë të rritet, jo vetëm për shkak të rritjes së popullsisë, por edhe sepse vendet po bëhen më të pasura dhe duan më shumë produkte të paketuar,“ thotë Lori Goff, themeluese dhe CEO e Outlander Materials, një kompani nga Holanda që krijon alternativa plastike biodegradueshëm.
Por plastika njëpërdorimshme nuk po riciklohet. Ajo përfundon në deponi ose digjet, nëse kemi fat. Shumë prej saj po shkon drejtpërdrejt në mjedis, duke u shkatërruar në mikroplastikë.“
Zgjidhjet qarkulluese
Zgjidhja e Goff është UnPlastic, një mbështjellës i plotë për kompostim në shtëpi dhe i sigurt për ushqimin, i bërë nga një material i quajtur nanoceluloza bakteriale. Outlander sintetizon nanocelulozën bakteriale përmes fermentimit të mbetjeve organike që mbeten nga prodhimi i birrës, duke bërë që UnPlastic të jetë një produkt vërtet qarkullues.
Kompania aktualisht është në bisedime me investitorë për të rritur prodhimin e UnPlastic me synimin për një lansim komercial, së bashku me partneritete me kompani të njohura ambalazhimi. “Ata tashmë kanë infrastrukturën, ndikimin dhe kanalet e shpërndarjes për t’u mundësuar të përdorin këtë teknologji për të krijuar materiale më të mira për ambalazhin e tyre,” shpjegon Goff. Duke licencuar kompani jashtë shtetit për të prodhuar nanocelulozë bakteriale nga grumbujt e mbetjeve organike lokale, Outlander gjithashtu shmang emetimet që lidhen me transportin global.
Shumë prej tyre po shkojnë drejtpërdrejt në mjedis, duke u shkatërruar në mikroplastikë.
Një model i ngjashëm është i disponueshëm kur bëhet fjalë për prodhimin e ambalazhit me micelium, një zëvendësues kompostues për Stirofoam, i bërë nga struktura rrënjore e kërpudhave dhe fibra mbetjeje kanabisi. Grown bio, gjithashtu e bazuar në Holandë, përdor teknologjinë e zhvilluar nga Ecovative Design LLC në SHBA, “duke marrë sa më shumë materiale nga burime lokale për të parandaluar transportin e panevojshëm,” sipas përfaqësueses Christina Thurner.
Klientët aktualë të kompanisë janë “adoptues të hershëm”, thotë ajo, por “tani që materiali po njihet”, Grown bio po rritet në të gjithë Evropën. Çmimet tashmë kanë rënë për shkak të automatizimit të proceseve të prodhimit të kompanisë dhe do të vazhdojnë të bien, falë ekonomive të shkallës, ndërsa Goff beson se çmimi i ambalazhit plastike do të rritet si rezultat i rritjes së ndërgjegjësimit për dëmet që ajo shkakton për mjedisin dhe shëndetin.
Revolucioni i riciklimit
Ambalazhi i miceliumit është një zëvendësues kompostues për Stirofoam, i bërë nga struktura rrënjore e kërpudhave dhe fibra mbetjeje kanabisi.
Pavarësisht se prodhimi i produkteve plastike më të pakta, në vend që të riciklohen, duhet të jetë ambicia, ne ende kemi nevojë për përmirësime radikale në proceset e riciklimit. Carbios, një kompani bioteknologjie franceze, ofron një zgjidhje. Procesi i saj përdor një enzimë “ushqyese për plastikën” për të shkatërruar PET-në në shishe plastike, tave ushqimore dhe disa tekstile në përbërësit kimikë të papërpunuar që përdoren për të krijuar plastikë të ricikluar. Produkti është i padallueshëm nga plastika e quajtur plastika e virgjër, edhe pas cikleve të shumta të riciklimit, që do të thotë se mund të përdoret për ambalazhin e ushqimit dhe kozmetikës.
Ndërsa riciklimi tradicional mekanik ka vështirësi me gjithçka tjetër përveç PET-së transparente për shkak të vështirësisë për të ndarë ngjyruesit nga plasti, procesi biologjik i Carbios mund ta trajtojë gjithçka. Të dy teknologjitë funksionojnë krah për krah, në vend që të konkurrojnë me njëra-tjetrën, thotë Bénédicte Garbil, nënkryetare e çështjeve korporative dhe qëndrueshmërisë.
“Riciklimi tradicional mekanik po bën një punë të shkëlqyer duke përdorur lëndën e parë nga shishet transparente, dhe falë atyre, kemi një zinxhir vlerash për mbledhjen dhe grumbullimin, dhe kjo është shumë e rëndësishme,” thotë ajo. “Ne mund të riciklojmë atë që është jo-riciklueshme.”
Carbios aktualisht po ndërtuon fabrikën e saj të parë të bioreciklimit, afër kufijve të Belgjikës, Gjermanisë dhe Luksemburgut. Kur të fillojë operimin në vitin 2026, kompania shpreson të mund të procesojë 50,000 ton mbetje plastike në vit – ekuivalente me 2 miliardë shishe.
Për të filluar të trajtojmë sfidën e mbetjeve plastike në shkallë, megjithatë, Carbios po planifikon të shtrihet globalisht duke licencuar teknologjinë e saj te partnerët në shtete si Kina dhe Turqia. “Duhet të sigurohemi që të jetë e aksesueshme në sa më shumë rajone të mundshme,” thotë ajo.
Transformimi i tekstileve
Një studim i fundit i publikuar në revistën Nature Communications vlerësoi se, nga 60 milionë ton plastike të prodhuara globalisht në vitin 2019, deri në 30%, ose 12.3 milionë ton, u gjenerua nga industria e veshjeve. Këtu është ku ndërhyrësit si Modern Synthesis, një kompani që krijon një gamë materialesh bio-bazuar – por thelbësisht jo plastike – për sektorin e modës, hyjnë në lojë.
Modern Synthesis formon materialet e saj nga e njëjta nanocelulozë bakteriale që përdor Outlander Materials për ambalazhin e saj të ushqimit, por mund të rregullojë procesin për të krijuar tekstile me veti të veçanta. Ata punuan me markën daneze të modës Ganni, për shembull, për të krijuar një version pa lëkurë të çantës së markës Bou Bag. Me lëkurat alternative që zakonisht bëhen nga plastika, materiali i Modern Synthesis është një ardhje e mirëpritur.
Pavarësisht se të gjitha produktet e tyre nuk janë plotësisht biodegradueshme, pasi kjo do të thoshte që produkti do të përkeqësohej gjatë përdorimit, kompania ka si qëllim që materialet e saj të jenë plotësisht të riciklueshme brenda një sistemi të mbyllur. “Në disa raste, kompostimi është i mirë pasi nuk duam të dëmtojmë mjedisin,” shpjegon Jen Keane, bashkëthemeluese dhe CEO e kompanisë. “Por në fakt, edhe më mirë është të rikapim atë material dhe ta përdorim përsëri.
“Po ndërtojmë aftësinë për të pasur zinxhirë furnizimi qarkullues ku mund të marrim këto përbërës natyrorë dhe të krijojmë materiale me cilësi të lartë, performancë të lartë për një gamë aplikimesh të ndryshme, por më pas mund të kthehen në sistem.”
Duke hequr dorë nga plastika në tekstile, gjithashtu fillojmë të adresojmë sfidën masive të shpërndarjes së mikroplastikës. Shifrat e sakta për mikroplastikën në mjedis janë të vështira për t’u gjetur, për shkak të natyrës globale të problemit dhe numrit të variablave të përfshirë, por EEA vlerëson se 16-25% e mikroplastikës që lirohet në oqeane çdo vit është hedhur nga tekstilet sintetike, duke arritur në mes 200,000 dhe 500,000 tonë në bazë vjetore.
Ndikimi negativ i modës në mjedis ishte ajo që e shtyu Keane të largohej nga industria dhe e inspiroi të rishikonte atë sistem, duke kërkuar frymëzim në natyrë
“Sepse, në fund të fundit, bota përreth nesh është një ekonomi qarkulluese që është mjaft e përsosur në vetvete. Si mund t’i marrim ato principe dhe t’i zbatojmë në mënyrën se si bëjmë materiale? Si dizajner, doja të tregoja se si këto teknologji mund të krijonin mundësi, dhe jo thjesht zëvendësime.”
Për ta adresuar këtë, thotë Keane: “Duhet të ndërtojmë sa më shumë që të jetë e mundur brenda infrastrukturës ekzistuese. Kështu që, kemi dizajnuar procesin tonë të prodhimit që mund të punojë me makineritë ekzistuese, dhe po partnerizohemi për të parë se si mund ta shkallëzojmë pa pasur nevojë të bëjmë gjithçka nga fillimi.”
Shkalla e sfidës së plastikës është e konsiderueshme, pavarësisht nëse po flasim për ambalazhime apo tekstile. Por me markat dhe lojtarët kryesorë të industrisë që po zgjohet për faktin se alternativa inovative të plastikës, si ato që janë përmendur këtu, do të jenë thelbësore për të arritur objektivat e tyre për reduktimin e karbonit dhe mbetjeve, një pikë kthese mund të jetë shumë afër. Sidomos kur merrni parasysh, thotë Keane, se rregulloret e ardhshme ka të ngjarë të nxisin kalimin nga produktet e bazuara në petrokimi.
“Ka shumë forcë që do ta shtyjnë këtë përpara, është vetëm çështje të arrijmë atë pikë ku mund ta çojmë këtë ndryshim, kjo është mënyra e vetme për të ecur përpara.” /Katror.info
Përgatiti:
