Reality show “Big Brother” (Vëllai i madh) është transmetuar për herë të parë në Holandë në 1999 dhe më pas në më shumë se 70 shtete. Termi Big Brother e ka origjinën nga romani i George Orwellit “1984”, një roman distopian, politiko shoqëror dhe tregim paralajmërues nga shkrimtari i botuar më 1949. Tematikisht, ai përqendrohet në pasojat e totalitarizmit, mbikëqyrjes masive dhe regjimit represiv të njerëzve dhe sjelljeve brenda shoqërisë.
Orwell, modeloi në roman shtetin autoritar – Bashkimin Sovjetik në epokën e stalinizmit dhe Gjermaninë naziste, por në një të ardhme të afërt, pra më 1984. Më gjerësisht, romani shqyrton rolin e së vërtetës dhe fakteve brenda shoqërive dhe mënyrat se si ato mund të manipulohen. Para se të ekranizohet në reality show dhe të shndërrohet në një nga ekranizimet më banale në shumë raste vulgare dhe agresive, Big Brother (1984) ka qenë temë direkte ose frymëzim për shumë vepra tjera letrare, filma dhe albume të mirëfillta muzikore.
Gjatë Luftës së Ftohtë krijuesit perëndimorë romanin e merrnin si paralajmërim se në çka mundet të shndërrohet bota, pra në kontroll absolute, torturë, dhe nënshtrim total ndaj diktaturave.
Mundesh me e lexu edhe…
Në vitin 1974, David Bowie publikoi albumin Diamond Dogs, (Qentë Diamanti), i cili bazohet në romanin “1984”. Ai përfshin këngët “We Are The Dead” (Ne jemi të vdekurit), “1984”, dhe “Big Brother”.
Siç i ka hije një vepre post-apokaliptike, Dogs lindi nga zhgënjimi i mundësive të dështuara. Bowie fillmmisht u përpoq të krijonte një përshtatje muzikore televizive të momentit historik totalitar të George Orwell në 1984 – por e veja e Orwellit, Sonja Orwell nuk i dha leje autoriale.
Pasi që Bowie nuk kishte leje për një ‘muzikal’ të ekranizuar ai vendos të realizojë një album “Diamon Dogs” me temë qëndrore romanin 1984.
Teksti i këngës “We Are the Dead” pasqyron personazhet e 1984, Winston dhe Julia. Ata krijojnë një dashuri në një botë të mbushur me rrezik për dashurinë e sinqertë në një sistem politik që nuk e lejon atë dhe paralajmëron pjesën tjetër të albumit, me këngën 1984 për banalitetin i cili mund të detyrohet në kushte të caktuara të jetës që përshkruhet në roman. Ndërsa në këngën Big Brother ai përshkruan admirimin e pa rezervë por të detyruar për liderin Big Brother dhe kontrollin e tij mbi çdo veprimi të qytetarëve. Tekstet mund të thuhet se janë pak sa “gotike” dhe muzika shumë inovative për një rock album të asaj kohe dhe atij zhanri.
“Diamond Dogs” ishte një sukses komercial, biografët e Bowie e konsiderojnë atë një nga veprat e tij më të mira, në vitin 2013, NME (Revista prestigjioze muzikore) e renditi atë në një nga albumet më të mëdhenj të të gjitha kohërave. Në mënyrë retrospektive, Diamond Dogs është cituar si përfundim i një stili muzikor të quajtur Glam Rock dhe si një ndikim në revolucionin e Punk muzikës në vitet pas realizimit të tij. Është ribotuar disa herë dhe është rinovuar në vitin 2016 për kompilacionin ‘’Who Can I Be Now?’’ (Kush mund të jem tani?)
“1984 (For Love of Big Brother)” është album, kolonë zanore nga dyshja britanike Eurythmics për filmin 1984, bazuar direkt në romanin George Orwell me të njëjtin emër. Virgin Films e prodhoi filmin për t’u shfaqur në vitin e njëjtë të tij dhe i ngarkoi Eurythmics të kompozonte muzikën për këtë film.
Anëtarët e grupit Annie Lennox dhe Dave Stewart punuan thjesht si dyshe për këto regjistrime, pa asnjë kontribut nga muzikantë të tjerë. Muzika ishte në stilin kryesisht elektronik me të cilin Eurythmics kishte gjetur sukses të madh që nga viti 1983, por ishte shumë më eksperimental me disa këngë (më së shumti kënga “Sexcrime”) me përdorimin e mostrave si elektronike si ato etnike.
Vetë Stewart përshkroi disa këngë sikur të dala nga një takimi “Kraftwerk’’, grup elektronik Gjerman me muzikën e fiseve afrikane. Shumica e këngëve janë instrumentale, titujt dhe tekstet e këngëve rrjedhin nga libri i Orwellit. Dy këngë u publikuan si single nga albumi, “Sexcrime (Nineteen Eighty-Four)” dhe “Julia”. E para ishte hit në top-10 në shumicën e shteteve, ndërsa “Julia” arriti pak sukses komercial dhe e thyen serinë e dyshes prej gjashtë këngësh të njëpasnjëshme në top 10.
Albumi i Radiohead i vitit 2003, “Hail to the Thief” (Përshëndetje për hajdutin) ka një bazë të pamohueshme politike, por kënga “2+2=5” është orwelliane për nga titulli dhe përmbajtja.
Ekuacioni i pakuptimtë 2+2=5, i referohet aftësisë së partisë (në këtë rast edhe shtetit) për të kontrolluar informacionin dhe për të mohuar edhe realitetin objektiv. Teksti i këngës pasqyron situatën nga romani dhe thotë: “A je ëndërrimtar i tillë / Për ta vënë botën në drejtësi,” dhe vazhdon. “Unë do të mbetem në atë shtëpi përgjithmonë / aty ku dy dhe dy bëjnë gjithmonë pesë.”
Pasi grupi Muse më 2009 zbuloi listën e plotë të këngëve për albumin e ardhshëm, mediat morën informacione edhe për konceptin e albumit të ri “The Resistance”. Shumica e këngëve, jo rastësisht, i referohen George Orwell dhe romanit të tij “1984”.
Shumë citime nga romani shfaqen në kompozimet e reja të treshes britanike. Udhëheqësi i formacionit Matt Bellamy vendosi t’i përdorte ato. “Kur lexova librin për herë të parë, u inspirova nga historia e dashurisë së Julie dhe Winston në një sistem të egër politiko shoqëror dhe situatë absurditeti”, ka përshkruar këngëtari përvojën e tij letrare.
Edhe pse romani është shkruar më 1948 dhe i referohet vitit 1984 ai ende mbetet aktual, konsiderohet se shumë elemente që përshkruhen në roman tani më janë bërë realitet në një ose formë tjetër dhe mbetet thesar inspirimi i pashterur për vepra të mëtutjeshme në sferën e artit.
George Orwell e ka ngacmuar mas kulturën e shekullit 20 dhe 21 edhe me romanin paraprak “Animal Farm” (Ferma e Kafshëve), novelë alegorike satirike. Ngjashëm si “1984” edhe “Ferma e Kafshëve” është platformë e shumë reality show me të njëjtin koncept, skenar për shumë filma dhe inspirim për shumë vepra muzikore.
Romani bën fjalë për një fermë që pushtohet nga kafshët pas një kryengritjeje të tyre kundër pronarit pasi që ishin të mbingarkuara me punë dhe të keqtrajtuara. Me idealizëm flakërues dhe slogane nxitëse, kafshët u nisën për të krijuar një parajsë përparimi, drejtësie dhe barazie. Kjo është fabula satirike më rrëfimtare e shkruar ndonjëherë. Tregimi shpjegon revolucionin kundër tiranisë për të përfunduar në një totalitarizëm dhe tirani akoma më të tmerrshme.
Në sferën e muzikës grupi Pink Floyd e ka realizuar albumin “Animals” (Kafshët) që i tëri i referohet romanit “Ferma e Kafshëve” nga Orwell.
Bazuar lirshëm në fabulën politike të romanit, tekstet e albumit përshkruajnë klasa të ndryshme në shoqëri: derrat e pamëshirshëm despotikë, qentë kujdestarë besnikë të sistemit dhe tufën e deleve, të pamend dhe të dëgjueshme. Ndërsa novela fokusohet në stalinizmin, albumi është një kritikë e kapitalizmit dhe ndryshon në atë që delet përfundimisht ngrihen për të mposhtur qentë se qentë e ruanin sistemin totalitar që e udhëheqnin derrat. Albumi u zhvillua nga një koleksion këngësh të palidhura me njëra tjetrën, por bashkë shndërrohen në një koncept që përshkroi prishjen e dukshme shoqërore dhe morale të shoqërisë.
Kënga “Dogs” (Qentë), 17 minutëshe i ngjan një simfonie të zhanrit rock me ndryshim të atmosferës, ritmit dhe melodisë. Pjesa instrumentale e këngës përmban disa nga momentet më të mira të kitaristit David Gilmour, si në instrumentin e tij si në këndim edhe pse kitaristi këndon vetëm një vokal kryesor. Performanca e tij në kitarë karakterizohet si “shpërthyese’’. Kënga përmban gjithashtu kontribute të dukshme nga Wright në sintesajzer.
‘’Pigs (Three Different Ones)”- “Derrat (tre lloje të ndryshëm)” me tinguj impresivë nga kitarat blues, linja basi të përpunuara të përcjella nga bateritë dhe sintesajzerat e shprehin muzikalisht tërë fatalitetin e temës së këngës, despotizmin dhe moralin fals të sistemit politik. Nga tre derrat e këngës, i vetmi person real i identifikuar jashtë romanit është Mary Whiteshouse, asokohe aktiviste e moralit nga Londra.
“Dele” fillon me një intro relaksuese nga piano elektrike që pasqyron atmosferën e qetë të livadheve, por vazhdon me ritëm shumë tensionues që paraqet tërë stresin e deleve me vargjet, ‘’A je e/I vetëdijshëm për njëfarë shqetësimi në ajër, më mirë ke kujdes, mund të ketë qenë përreth’’.
Kënga përmban një version të modifikuar të Psalmit 23, i cili vazhdon “Zoti është bariu im” me fjalë të tilla si “ai më bën të varem në grepa të hapësirave të larta dhe prapë më kthen në kotele qengji”. Nga fundi i këngës, delet ngrihen dhe vrasin qentë dhe më vonë tërhiqen në shtëpitë e tyre. Wright luajti i pashoqëruar në piano elektrike, pjesë e cila e karakerizon tërë atmosferën dhe tensionin e komponimit.
Tema universale e romanit “Ferma e Kafshëve” vazhdon të rezonojë te krijues të ndryshëm. Te Pink Floyd ka shërbyer edhe si pasqyrim i situatave aktuale në Angli atëbotë./Katror.info
Përgatiti:
