Një terapi e thjeshtë, por revolucionare e shëndetit mendor, e bazuar në mençurinë dhe ndjeshmërinë e gjysheve, zuri rrënjë në Zimbabve. Tani, ajo po përqafohet në mbarë botën, duke përfshirë edhe Shtetet e Bashkuara.
Një litar shpëtimi për dëshpërimin
Tambudzai Tembo, 57 vjeç, u shkatërrua kur djali i saj, mbajtësi kryesor i familjes, u burgos. Me lehtësira të kufizuara të shëndetit mendor në Zimbabve, ajo nuk shihte rrugëdalje. “Nuk doja të jetoja më. Njerëzit që më shihnin do të mendonin se gjithçka ishte në rregull. Por brenda, koka ime po rrotullohej”, kujton ajo. Por një stol i thjeshtë prej druri dhe një gjyshe e kujdesshme ndryshuan jetën e saj.
Gratë e moshuara, të pajisura me trajnime bazë për terapinë e zgjidhjes së problemeve, ulen në stola në qoshet e qeta të klinikave të komunitetit, kishave, lagjeve të varfra dhe universiteteve, të gatshme për të dëgjuar dhe për t’u përfshirë në biseda një-në-një. Kjo teknikë ringjall një praktikë të lashtë të Zimbabvesë, në të cilën gjyshet shërbenin si shtylla të dijes në kohë të vështira.
Mundesh me e lexu edhe...
Dixon Chibanda, një profesor i psikiatrisë dhe themelues i kësaj nisme, vëren: “Gjyshjet janë kujdestarët e kulturës dhe mençurisë lokale. Ato i kanë rrënjët në komunitetet e tyre.”
Njohja dhe adoptimi global
Zgjidhja revolucionare e shëndetit mendor të Chibanda ka marrë vlerësime ndërkombëtare. Në vitin 2022, Fondacioni McNulty në Shtetet e Bashkuara i dha atij një çmim 150,000 dollarë për transformimin e kujdesit shëndetësor mendor. Koncepti i stolit të miqësisë është përhapur në Vietnam, Botsvanë, Malavi, Kenia dhe Tanzani. Është gjithashtu në fazat e para në Londër.
Në qytetin e Nju Jorkut, Paneli i Miqësisë ka ndezur programe të reja të shëndetit mendor. Plani i shëndetit mendor i qytetit, i cili u prezantua vitin e kaluar, po “tërheq frymëzim” nga Paneli i Miqësisë për të luftuar izolimin social duke instaluar stola portokalli në të gjithë Harlemin, Brooklyn dhe Bronx.
HelpAge USA në Uashington, D.C., po eksploron konceptin si pjesë e fushatës DC Gjyshërit për Shëndetin Mendor. Cindy Cox-Roman, presidente dhe CEO e HelpAge USA, raporton se 20 gjyshe janë trajnuar në dëgjimin, ndjeshmërinë dhe fuqizimin e të tjerëve. “Stolat do të vendosen në vendet e adhurimit, shkollat dhe qendrat e mirëqenies në komunitetet me të ardhura të ulëta të Uashingtonit,” thotë ajo.
Tejkalimi i barrierave për kujdesin ndaj shëndetit mendor
Stigma e shëndetit mendor dhe mungesa e besimit në sistemet mjekësore shpesh kufizojnë aksesin në kujdes. “Njerëzit po lëndohen dhe një gjyshe gjithmonë mund t’ju bëjë të ndiheni më mirë,” thekson Cox-Roman. Gjyshet, duke përfshirë 81-vjeçaren Barbara Allen, synojnë të reduktojnë stigmën dhe të nxisin diskutime të hapura rreth ndjenjave. “Ne kemi aq shumë mençuri në popullatën tonë të moshuar dhe krahët që mund të hapen. Unë e refuzoj moshën,” thotë prerazi Allen.
Sipas Institutit Kombëtar të Shëndetit Mendor, më shumë se një e pesta e të gjithë të rriturve në Shtetet e Bashkuara vuajnë nga një sëmundje mendore. “Kriza e shëndetit mendor është reale. Shumë klinicistë janë larguar nga fuqia punëtore,” vëren Dr. Jehan El-Mayoumi nga Instituti Rodham i Universitetit Georgetown. Paneli i Miqësisë ofron “dikë të cilit mund t’i besoni, t’i hapni zemrën, të cilit mund t’i tregoni sekretet tuaja më të thella”, shton El-Mayoumi.
Një vizion i lindur nga tragjedia
Frymëzimi i Chibanda-s për stolin e miqësisë buroi nga pikëllimi personal. Në vitin 2005, një paciente që nuk mund të përballonte biletën e autobusit prej 15 dollarësh për ta parë, vendosi të vetëvritej. “E kuptova se duhej të kisha një prani më të fortë në komunitet,” thotë Chibanda. Ai rekrutoi 14 gjyshe pranë spitalit të tij në Harare dhe i trajnoi ato për mbështetjen bazë të shëndetit mendor. Sot, ky rrjet prej mbi 2,000 gjyshesh, i financuar nga ministria e shëndetësisë e Zimbabvesë dhe Organizata Botërore e Shëndetësisë, është rritur. Këto gjyshe ofruan terapi për pothuajse 200,000 Zimbabveanë deri në vitin 2023.
Ndryshimi i qëndrimeve për shëndetin mendor
Dzukwa është bërë një personalitet i njohur në qytetin e saj, me shumë njerëz që vijnë për ta falënderuar ose për të kërkuar ndihmën e saj. “Njerëzit nuk kanë më turp apo frikë të na ndalojnë hapur në rrugë dhe të na kërkojnë të flasim. Shëndeti mendor nuk është më diçka për të cilën duhet të kesh turp,” thotë ajo. /Katror.info
Përgatiti:
