Nëse shefi i labeleve të vogla diskografike dhe prezentuesi televiziv, Tony Wilson, do të kishte qenë një njeri më i turpshëm dhe më i frikësuar nga rreziku që bart industria muzikore, bota mund të ishte privuar nga disa prej zhanreve muzikore më të rëndësishme të 40 viteve të fundit.
Në kundërshtim me dorëzimin e këndshëm dhe lëpirjen e këpucëve që është e zakonshme në industrinë e sotme muzikore, një i ri Ian Curtis tërhoqi vëmendjen e kreut të labelit diskografik “Factory Records” nëpërmjet një metode jashtëzakonisht të ndryshme.
Mundesh me e lexu edhe…
Wilson, i cili ishte edhe drejtuesi i programit rajonal “Granada Reports” i cili vendosi një ekuilibër jokonvencional midis reporterit tradicional televiziv dhe adhuruesit fanatik të muzikës, mori një letër nga Curtis, figura tashmë e mitologjizuar i cili nuk kurseu as “goditje grushtesh” në letër dhe bëri disa kërkesa shumë të qarta.
I mbushur me fyerje dhe komente të tjera shpifëse, Curtis deklaroi se Wilson nuk ishte asgjë më shumë se një “bastard” për anashkalimin e grupit të tij dhe që nuk i dha Joy Division pak hapësirë në shfaqjen e tij televizive për grupet e reja.
Në një kthesë befasuese të ngjarjeve, ai e mori mesazhin me seriozitet dhe me nxitim i ftoi në paraqitjen e ardhshme televizive. “Duke ju përkujtuar se ky është programi i cili i dha paraqitjet e para televizive nga të gjithë, nga Beatles deri te Buzzcocks ( Punk grup nga fundi i veteve 70-a)”, deklaroi Wilson teksa prezantoi zotërinjtë e ri stoikë me veshje të zbehta dhe praktike.
“Ne na pëlqen të mbajmë rrjedhat dhe t’ju mbajmë të informuar për tingujt e rinj në veriperëndim të vendit. Joy Division është tingulli i ri më interesant që kemi hasur në gjashtë muajt e fundit,” prezantoi Willson debutimin e zjarrtë të Joy Divison dhe e bëri Mançesterin vend që do të revolucionarizonte post-punk-un në përmasa që nuk e priste askush.
Ajo që Wilson nuk mund ta dinte është se sa i nënvlerësuar ishte ai moment. Tony Willson për një bast në afekt detyrohet që kontratën me Joy Divison ta nënshkruajë jo me ngjyrë, por me pikat e tij të gjakut (literalisht), pikërisht në datën që dy vjet më vonë Ian Curtis do të bënte vetëvrasje.
Fillimisht i projektuar si një klub nate, që do të nxirrte në pah talentet më të ndritura në Mançester dhe zonën përreth, “Factory Records” do të shpërthente nga një shkretëtirë industriale dhe ekonomike për të ndikuar në trendet e botës dhe brezat e idealistëve të rinj që do të pasonin.
Joy Division rafinoi kaosin e jashtëm të punk-ut të viteve 1970 në një trazirë të brendshme shqetësuese, duke startuar epokën postpunk e cila do të nxirrte në pah shumë grupe fenomenale që tani konsiderohen klasikë në muzikën moderne. Në mënyrë të rreptë, Joy Division ka ekzistuar vetëm për dy vjet e gjysmë.
I formuar në Salford, për 29 muaj grupi shkroi dhe regjistroi 43 këngë dhe luajti 120 koncerte. Të frymëzuar duke parë Sex Pistols të performonin në Mançester dhe shpërthimi i punk-ut i vitit 1976 shërbeu si një katalizator fillestar për kitaristin Bernard Albrecht, basistin Peter Hook dhe vokalistin Ian Curtis për të formuar një grup – të quajtur përkohësisht “Stiff Kittens”.
Kjo u pasua shpejt nga miratimi i emrit Varshavë, i frymëzuar nga kënga “Warszawa” e David Bowie.
Në fillim të vitit 1978, ata e kishin zëvendësuar bateristin e tyre origjinal me Stephen Morris dhe ndryshuan emrin e grupit në Joy Division (zhargon për gratë e burgosura të kampeve të përqendrimit të detyruara në prostitucion nga nazistët).
Tingulli i tyre ishte qartë i definuar, bas i shquar, melodik, kitarë dhe bateri si ritëm dhe teksturë, tekste komplekse, letrare, dhe shfaqje live mediumiste, hiperaktiviteti spastik i Curtis ndonjëherë ishte në fakt rezultat i krizave epileptike në skenë, (Curtis vuante nga epilepsia).
Ndërsa shpërthimi punk mund t’i ketë bindur anëtarët e Joy Division të marrin një instrument muzikor dhe të mësojnë veten se si të luajnë, tingulli i regjistruar i grupit tërhoqi nga një gamë shumë më e gjerë ndikimesh, shumë prej të cilave i paraprijnë punk-ut dhe kanë rrënjë kontinentale evropiane dhe amerikane.
Kështu, në mënyrë zanore, Joy Division mban jehonën e “Kraftwerkut” elektronik, “Neu” krautrock, dhe Can eksperimental, grupe këto nga Gjermania, influenca vërehet edhe nga David Bowie, Lou Reed, The Velvet Underground dhe Iggy Pop. Të gjitha tekstet e grupit janë shkruar nga Ian Curtis, i cili ishte një lexues i zjarrtë i shkrimtarëve si Gogoli, Ballard, Dostojevski, Sartre dhe Kafka. Zëri bas-bariton i Curtis, i kombinuar me bateri të furishme nga Morris, luajtja e shpejtë e kitarës nga Sumner dhe notat e larta të basit të Hook-it, ishin të gjitha pjesë përbërëse e alkimisë Joy Division.
Duke pasur parasysh tërë trashëgiminë e rëndë, ekzistenca e Joy Division ishte e përkohshme. Grupi gëzoi dy vjet e gjysmë aktivitet, ata kishin vetëm dy albume, të lëshuara brenda dy viteve, asnjëri prej të cilëve nuk ishte i suksesshëm komercialisht.
Por, ata ndihmuan në fillimin e një epoke të re të muzikës së errët, introspektive, post-punk, jo vetëm pse anëtarët e mbetur më vonë formuan “New Order” njërin prej grupeve më të suksesshëm të viteve 80-ta e që janë aktive deri sot por ata frymëzuan dhe ndikuan edhe në formimin e tingullit të ri te grupet të tilla si The Cure, Radiohead, Interpol, Block Party, U2, Sound Garden, ndër të tjera. Ndërsa ata fillimisht nuk arritën lartësitë kryesore të bashkëkohësve të tyre, ndikimi kulturor i Joy Division depërtoi ngadalë në ndërgjegjen e publikut dhe mbetet i fortë.
Albumi debutues i grupit, Unknown Pleasures (1979), u realizua me producentin Martin Hannett për Manchester’s Factory Records me një ambient instrumental parashikues dhe atmosferë zanore që parashikonte konventat e prodhimit që do të vinin. Ai shënoi qëndrueshmërinë e grupeve dhe labeleve diskografike të pavarura që kishin lindur si përgjigje ndaj punk-ut dhe e bëri Joy Division një nga momentet më të rëndësishëm live në Mbretërinë e Bashkuar.
Ndërtimi i debutimit të Joy Division ka qenë i dokumentuar mirë, me libra të panumërt, biografi dhe madje edhe filma të Hollivudit me buxhet të madh që trajtojnë temën. Seancat e regjistrimit dhe miksimit u zhvilluan në Strawberry Studios në Stockport për tri javë të prillit të vitit 1979.
Për të shpjeguar fenomenin e një albumi debutues kaq të rëndësishëm si, “Unknown Pleasures” (Kënaqësia e panjohur) duhet hedhur një vështrim prapa se si u krijua albumi dhe si krijoi valë artistike që mund të ndihen ende sot.
Për inovacionin e tingullit në përgjithësi meritat i shkojnë producentit Martin Hannett, i cili përfshiu disa teknika të pazakonta të prodhimit për të krijuar tingullin e zhytur dhe të zymtë atmosferik të albumit.
Këto përfshinin vonesa digjitale, jehona në shirita dhe mostra të tingujve të botës reale, përplasja e shisheve dhe kërcitja e patateve të skuqura. Hannett madje bëri bateristin Stephen Morris të regjistrojë veten duke spërkatur lëngun e pastrimit për këngën “She’s Lost Control” (Ajo ka humbur kontrollin).
Hannett besonte se shmangia e teknikave të ndryshme të studios nga punk rock-u dhe tendencat e tij tradicionale po e pengonin zhanrin.
Përmes theksit të tij mbi zhytjen dhe ndërgjegjësimin hapësinor, puna e Hannett mund të konsiderohet po aq me ndikim sa vetë grupi. Pa kontributin e tij, ka të ngjarë që atmosfera e veçantë dhe e disponuar e albumit nuk do të ekzistonte. “Unknown Pleasures” relizohet më 15 qershor 1979, me anëtarët e grupit të ndarë në opinionet e tyre për produksionin e veçantë.
Ndërsa grupi zakonisht përshkruhet si post-punk, ndikimi i tyre përfshin më shumë sesa trashëgiminë e punkut. Kur foli për The Guardian, producenti i famshëm elektronik Moby vlerësoi bashkimin e instrumenteve tradicionale të Joy Division me sintetizuesit dhe makineritë e baterive, duke përmendur një “kombinim të bukurisë dhe brutalitetit” si një arsye për trashëgiminë e tyre.
Ndërkohë, Dave Keuning nga The Killers, ka cilësuar “të luajturit këndor të kitarës” te Joy Division që ofron një estetikë unike “të ashpër” dhe “të zymtë”. Ai u dha atyre merita për tingullin e The Killers, duke e përshkruar ndikimin e Joy Division në të gjithë albumet e tyre.
Edhe pse ekzistencë e shkurtër, për fat të mirë ndikimi duket se ka funksionuar në planin afatgjatë.
Ndërsa po flasim për ndikimin kulturor, kopertina e ‘Unknown Pleasures’ është ndoshta më e dallueshme sesa vetë këngët. Është bërë një fenomen mbarë botëror dhe ka frymëzuar stilistë të panumërt të modës të shekullit të 21-të.
Por, mënyra se si ndodhi mund të duket e pavërejtshme në këndvështrimin e mëvonshëm. Bernard Summer, kitaristi, nxori një grafikë të të dhënave pulsar të vitit 1970 nga Enciklopedia e Astronomisë së Kembrixhit, e cila më pas iu dha projektuesit Peter Saville. Ai përmbysi ngjyrat dhe hoqi çdo tekst të identifikueshëm, duke na lënë me simbolin grafik që të gjithë e njohim.
Në vitet që pasuan, veprat artistike të krijuesve si Yohji Yamamoto, Virgil Abloh dhe Jun Takahashi janë ndikuar drejtpërdrejt nga kopertina. Takashi prodhoi pjesë të frymëzuara nga Joy Division në 2009, 2017 dhe 2019. Linjat e paqarta të grafikut të të dhënave pulsar “Unknown Pleasures” vazhdojnë të frymëzojnë, duke filluar nga moda shumë e lartë deri te firmat e shitjes me pakicë.
Closer albumi i dytë dhe përfundimtar i përfunduar pas vdekjes së Ian Curtis është vlerësuar shumë dhe shpesh citohet si vepra më e mirë e Joy Division, duke u konsideruar nga kritikët muzikorë si “xhevahiri i kurorës së post-punk”. Albumi u votua numri 1 në sondazhin e vitit 1980 për Albumet e Vitit të kryer nga revista muzikore NME, dhe do të renditej si numri 157 në listën e Rolling Stone të 500 Albumeve më të mëdha të të gjitha kohëve.
Kopertina e albumit u dizenjua nga Martyn Atkins dhe Peter Saville, me një fotografi të varrit të familjes Appiani në Varrezat Monumentale të Gjenovës të Staglieno. Fotografia është bërë nga Bernard Pierre Wolff në vitin 1978. Dizajni shkaktoi kontradikta pasi përshkruante një temë funerali.
Ian Curtis frontman dhe vokalist i grupit, i cili konsiderohet se ka lënë trashëgimi të palshlyeshme në suksesin që pas punkut muzika në Angli mos të shndërrohet në estradë, në orët e hershme të mëngjesit më 18 maj 1980, bën vetëvrasje. Ai kishte përdorur litarin e larjes së kuzhinës për t’u varur. Ishte dita kur grupi duhet të nisej në turneun e parë në Amerikë.
Në një kuptim, vdekja tragjike e Ian Curtis ishte fillimi i vërtetë i Joy Division. Vdekja e tij shënoi fillimet e marketingut të tyre dhe në të vërtetë komodifikimin e vetë Mançesterit. Edhe pse ata kurrë nuk kanë shkruar tekste në mënyrë specifike për Mançesterin, prania e tyre është e ndërthurur përgjithmonë në turizmin kulturor që tani lidhet me qytetin. Këngët e grupit dhe estetika e tyre e përgjithshme post-punk gotike mbetet thellësisht me ndikim, gjithçka cka ka dalë në Britani viteve të 80 kanë elemente të Joy Division dhe gjurmët e të cilave mund të dëgjohen ende në grupe si Interpol, U2 dhe The National.
Më 30 korrik 1980, 11 javë pas vetëvrasjes së Curtis tre muzikantët e mbetur nga Joy Division, Peter Hook, Steven Morris dhe Bernard Sumner, u ngjitën në skenën e vogël të The Beach Club në Oozits Bar në Shudehill, Mançester. Sumner prezantoi me ironi të hidhët grupin si anëtarët e fundit të mbijetuar të Crawling Chaos (gruppi suportues i tyre). Seti i tyre i shkurtër përbëhej nga vetëm pesë këngë. Duhet të ketë qenë një koncert veçanërisht i vështirë për muzikantët për të luajtur. Vdekja e papritur e Curtis shënoi fundin e parakohshëm të një prej grupeve më të rëndësishme dhe më me ndikim post-punk. Joy Division nuk ishte më./Katror.info
Përgatiti:
