Me një nga përqendrimet më të mëdha të burimeve të nxehta në Evropë, Karlovy Vary është qyteti më i madh i banjës çeke. Për qindra vjet, ai ka tërhequr vizitorë nga e gjithë bota, duke përfshirë disa figura shumë të famshme si Johan Wolfgang Goethe apo Carin rus, Pjetrin e Madh. Por Karlovy Vary, i cili në vitin 2021 u përfshi në listën e trashëgimisë botërore të UNESCO-s, ka më shumë për të ofruar sesa thjesht ujë mineral dhe banjë. Një nga pijet më të famshme çeke u shpik këtu dhe qendra historike e qytetit është e mbushur me monumente të çmuara arkitekturore.
Një nga gjërat që së pari godet një vizitor në Karlovy Vary është mjedisi i tij i bukur natyror. Qyteti ndodhet në një luginë piktoreske në bashkimin e lumenjve Teplá dhe Ohře, dhe qendra historike është e rrethuar nga të dy anët nga kodra të pjerrëta. Ato ofrojnë pamje të shumta marramendëse nga të cilat mund të admirohet i gjithë Karlovy Vary, si nga Kulla e Vëzhgimit Diana. Karlovy Vary gjithashtu i detyrohet famës së tij si një qytet spa për këtë vend unik natyror. Sepse edhe pse terreni kodrinor e bënte zonën një vend të papërshtatshëm për të ndërtuar shtëpi, ai krijoi gjithashtu kushte të përsosura gjeologjike për formimin e një rrjeti të gjerë burimesh të nxehta. Udhërrëfyesja turistike, Jitka Hradílková, rrëfen:
“Uji i nxehtë mineral në Karlovy Vary vjen nga një thellësi prej më shumë se dy kilometrash. Hidrogjeologët tanë kontrollojnë më shumë se tetëdhjetë burime të nxehta dhe ne i përdorim katërmbëdhjetë prej tyre për kura me pije. Më i fuqishmi dhe më i nxehtë është burimi i nxehtë Vřídlo. Të gjitha burimet e tjera të nxehta janë të lidhura me të nën koren e tokës si degë në një pemë.”
Mundesh me e lexu edhe…
Burimet e nxehta të Karlovy Vary supozohet se u zbuluan në shekullin e 14-të nga mbreti çek Charles IV. Sipas legjendës, monarku ishte në një ekspeditë gjuetie kur pa një dre që hidhej në një pellg me ujë duke vluar. Kodra ku supozohet se ndodhi sot quhet Jelení Skok, ose Kërcimi i Drerit- kodra, meqë ra fjala, ofron gjithashtu një pamje të mrekullueshme të qytetit. Historiani Stanislav Burachovič flet për historinë e zbulimit të burimeve të nxehta:
“Burimet me siguri filluan të përdoren për trajtim pasi qyteti u themelua në vitin 1350. Sipas legjendës, perandori Charles IV i zbuloi rastësisht burimet termale ndërsa ishte duke gjuajtur drerë. Thonë se mjeku i tij i sugjeroi që të përpiqej të shëronte një dëmtim të këmbës me banjë në ujin e burimit termal. Ishte i suksesshëm dhe Charles IV (ose Karel IV në çekisht) urdhëroi që të themelohej një qytet dhe i dha emrin e tij – Karlovy Vary”.
Pra, me sa duket ishte Charles IV të cilit të parit i lindi ideja se Karlovy Vary mund të ishte një qytet i madh spa. Por u desh deri në shekullin e 18-të që të përhapej fjalë për fuqinë shëruese të ujit mineral vendas, të cilin njerëzit kishin frikë ta pinin për një kohë të gjatë. Ish-kryetari i bashkisë së Karlovy Vary, Petr Kulhánek, shpjegon se si, duke filluar nga shekulli i 18-të, të ftuar nga e gjithë Evropa dhe më gjerë filluan të mbërrinin në qytetin e banjës.
“Fundi i shekullit të 18-të, i gjithë shekulli i 19-të dhe fillimi i shekullit të 20-të shënuan epokën e artë të Karlovy Vary. Qyteti u konsiderua si një destinacion premium spa jo vetëm nga evropianët, por edhe nga njerëzit nga vende më të largëta, si aristokracia ruse. Karlovy Vary u bë me të vërtetë një vend për njerëz të pasur të shquar dhe figura të rëndësishme në muzikë, politikë dhe një sërë fushash të tjera.”
Cari rus Pjetri i Madh ishte ndër aristokratët e famshëm që vizituan Karlovy Vary në shekullin e 18-të. Por, siç përmendi Petr Kulhanek, fisnikët nuk ishin të vetmit të ftuar të profilit të lartë të banjës. Cari u takua me filozofin gjerman Gottfried Leibniz këtu dhe figura kulturore si Johan Wolfgang Goethe, e vizitoi gjithashtu qytetin. Veçanërisht bie në sy lista e kompozitorëve të njohur evropianë që erdhën për t’u trajtuar këtu. Ai përmban njerëz si Beethoven, Wagner, Chopin dhe, ndër të tjera, Brahms. Bach madje kompozoi një pjesë të Koncerteve të Brandenburgut gjatë qëndrimit të tij.
Një tjetër gjë që e dallon Karlovy Vary është arkitektura e tij madhështore. Qendra historike është e mbushur me ndërtesa madhështore si Grandhotel Pupp, i cili dikur ishte një vendstrehim i preferuar i Beethoven. Historiani Stanislav Burachovich, thotë:.
“Arkitektura këtu është një perlë e vërtetë e qytetit dhe na kthen në ditët e Perandorisë Austro-Hungareze. Ju gjeni ndërtesa në stilin romantik, ideale për ëndërrimtarët dhe dashamirët e kohëve të vjetra. Karlovy Vary i sotëm është kryesisht në Stili “historicist” i shekullit të 19-të me pak Art Nouveau gjithashtu. Pjesa më e madhe e qytetit është vetëm rreth 120 vjeç, sepse qyteti i parë gotik dhe rilindas u dogj në 1604. Më pas pati një zjarr tjetër në 1759. Ndërtesat fazës së tretë, me të cilën u dashurua poeti i famshëm Johann Wolfgang von Goethe, ishte në stilin neoklasik.Këto ndërtesa gjithashtu u shkatërruan gradualisht në fund të shekullit të nëntëmbëdhjetë, sepse shtëpitë e vjetra ishin shumë të vogla dhe nuk ofronin kushtet komode të jetesës që mysafirët e spa-s kërkuan – energji elektrike, ujë të nxehtë, tualete me ujë, ashensorë… Qyteti duhej të modernizohej, duke çuar në një bum ndërtimi, duke e transformuar përfundimisht qytetin në atë që shohim sot.”
Ashtu si të gjitha qytetet çeke, Karlovy Vary nuk mbeti i paprekur nga planifikimi urban socialist i regjimit komunist. Hoteli brutal 16-katësh, Hotel Thermal dhe Kolonada e Burimeve të Ngrohta, të dyja të ndërtuara në vitet 1970, janë dy struktura që qëndrojnë jashtë midis ndërtesave përreth të shekullit të 19-të. Hotel Thermal tani pret çdo vit festivalin më prestigjioze të filmit çek, Festivalin Ndërkombëtar të Filmit në Karlovy Vary.
Le Corbusier, një arkitekt, dikur i krahasoi në mënyrë të famshme ndërtesat e qytetit me një “gamë ëmbëlsirash”. Dhe, duke folur për ëmbëlsirat, nëse vizitoni Karlovy Vary, atëherë duhet të provoni vaferat e Karlovy Vary. Këto biskota rrethore të mbushura me çokollatë ose arra janë bërë duke përdorur ujë mineral dhe janë një suvenir popullor. Për ata që preferojnë diçka më të fortë, pija alkoolike Becherovka, e cila u shpik në Karlovy Vary në fillim të shekullit të 19-të, është gjithashtu një zgjedhje e mirë. Turistët që dëshirojnë të mësojnë më shumë rreth pijeve të famshme çeke mund të vizitojnë Muzeun Becherovka, i cili ofron një vështrim interesant në procesin e prodhimit të pijeve bimore.
Duke ecur nëpër Karlovy Vary, është e pamundur të mos vërehet se shumë tabela që reklamojnë biznese të ndryshme janë të shkruara me shkronja cirilike. Prania ruse në qytet nuk është një prirje e re dhe Kisha e Shën Pjetrit dhe Palit, një katedrale ortodokse ruse që qëndron në skaj të qytetit, është një dëshmi e dukshme për këtë fakt. Por që nga vitet 1990, Karlovy Vary ka parë një fluks të madh kapitali kryesisht nga Rusia, por edhe nga ish-republikat e tjera sovjetike. Një pjesë e madhe e pronës në qytet është tani në duart e rusëve.
Tradita shekullore balneologjike, peisazhi dhe arkitektura unike pa dyshim luajtën një rol në nominimin e qytetit për pranim në UNESCO. Karlovy Vary ia vlen të vizitohet. Dikur vendi i pushimeve të të mëdhenjve të kulturës evropiane, qyteti sot është pjesë e trashëgimisë kulturore çeke dhe botërore. /Katror.info
Përgatiti:
