Si një shtëpi që i dedikohet vetëm artit, galeria “Qahili” hapi dyert një dekadë më parë. E ndërtuar në periferi të Prishtinës, në një ambient të qetë veprat e aktivitetet në të synojnë t’i japin publikut përkushtimin dhe lidhjen e plotë me botën e arteve pamore. Dhe përtej kësaj. E themeluar në maj të vitit 2013 nga familja Qahili me iniciativën e piktorit të njohur, Eshref Qahili kjo galeri është ndër të parat private të hapura në Prishtinë dhe ndër galeritë e vetme private që për një dekadë i ka mbijetuar misionit të saj të vetëm – ekspozimit të artit dhe të lidhjes së artit me publikun.
Nita Qahili e cila e menaxhon këtë galeri nëpërmjet shtyllave të ndryshme programore në një intervistë për AkademiPune ka rrëfyer sfidat e synimet e të menaxhuarit të kësaj galerie.
Bota e artit për Nitën është e njohur për aq sa është ambienti ku ka jetuar. Pra, për aq sa është shtëpia. Kur ndërtuan shtëpinë në periferi të Prishtinës fillimisht ky objekt ishte destinuar si hapësirë e punës për piktorin e njohur, Eshref Qahili. Kati përdhes edhe u shndërrua në hapësirë të punës për të. Krejt çfarë e karakterizon këtë hapësirë është një kuzhinë, disa ulëse dhe plot piktura. Janë cikle që e përshkojnë karrierën e artistit. E gjitha familja njëzëri në vitin 2013 u bindën që katin sipër ta shndërrojnë në galeri. Për Nitën ishte një moment ngazëllimi mbi kujtimet dhe mbi entuziazmin për një vizion të ri në art.
Mundesh me e lexu edhe…
“U pajtuam e gjithë familja sepse galeri të kesh është njëfarë luksi në vete që në njëfarë mënyrë do të merresh me art dhe me artista. Duke e marrë parasysh që unë jam rritur me artista, mu duke shumë diçka “qejf” dhe jo duke e menduar në aspektin e përgjegjësive të shumta që të presin”, ka treguar Nita për AkademiPune.
Galeria në periferi me shumë vizitorë në ekspozita
Së bashku me miqtë e saj Ardit Bicaj dhe Arita Thaqi e regjistruan si OJQ në mënyrë që të përkraheshin me fonde sepse si biznes i artit veçmas në atëkohë ishte vështirë të mbijetohej. Nita kujton se në ngjarjet e para ftesat i dërgonin me postë dhe ato shpesh e arrinin marrësin me shumë vonesë.
“Ja ka filluar si projekt për të cilin nuk kam pasur as idenë më të vogël se si menaxhohet një institutucion kulturor, si dërgohen komunikata , si dërgohen ftesat dhe ka qenë gjithçka e panjohur për mua. Por, profesoresha Sihana Xhaferi në lëndën e projekt-menaxhimit ka mësuar detaje për shkrimin e një projekti”, ka treguar Nita për AkademiPune.
Kur kthehet dhjetë vjet prapa e kujton që rruga që të çonte te galeria ishte e paasfaltuar dhe gjithë baltë megjithatë njerëzit e përkrahen galerinë dhe atë që ajo synon t’i sillte artit pamor në Kosovë.
“Edhe pse qatje larg dhe infrastruktura e tmerrshme, njerëzit kanë gjetur kohë dhe kanë ardhur në ekspozita qoftë për shkak të artistit apo konceptit që e kemi bërë. Kjo ka qenë arsyeja përse na ka shtyrë ta vazhdojmë këtë angazhim”, ka rrëfyer tutje Nita.
Angazhimi kryesor i Nitës ishte që t’i bënte njerëzit të vinin në galeri dhe këtë duke u munduar që bashkë me artistët t’i vishnin muret e galerisë me ngjyra e koncepte të reja artistike. Kjo galeri synonte që nga themelimi t’i bashkonte në një çati artistët e publikun.
“Gjithmonë qëllimi ka qenë që njerëzit t’i duan artistat dhe ta duan artin”, ka thënë ajo. Dhe pikërisht kjo është arsyeja që e ka shtyer Nitën që tash pas dhjetë vjetësh të jetë edhe më e bindur në atë që galeria mund të sjellë.
“Kur isha e vogël, thoja “uee sa interesant me nejt me artista dhe të shoh art dhe thoja a vjen koha që unë të vij vetë t’i shoh ekspozitat. Dëshiroja që këtë t’ua ofroja njerëzve për shkak se atë kohë ishte Galeria Kombëtare e Kosovës, Galeria e Ministrisë së Kulturës dhe “Stacioni” me aktivitete dhe galeri të tjera që hapeshin dhe mbylleshin”, është shprehur tutje ajo.
Studimet në Holandë dhe dëshira për të kontribuar për artin në Kosovë
Nita ka përfunduar studimet në dizajn grafik dhe në Fakultetin Filologjik në gjuhën angleze. Në vitin 2017, Nita shkoi për të studiuar master në Holandë në drejtimin Art, Kulturë dhe Shoqëri me qëllim që të specializohej në fushën e menaxhimit të një institucioni të artit në apsketin e sociologjisë dhe hulumtimit. Në letrën e aplikimit, Nita kishte shprehur se dëshira e saj është që të kthehet përsëri në Kosovë për tu ndihmuar artistëve dhe artit që të ndryshohet sjellja në shoqëri.
“Ato dy vjet çfarëdo që ka ndodhur ka pasur të bëj me artin në Kosovë. Ka qenë shumë interesant sepse të gjithë profesorët thonin asnjëherë nuk kemi mësuar për artin në Kosovë veç prej gjërave që jemi duke i lexuar te ti. Ato gjëra kanë qenë tejet minimale për shkak se nuk kam pasur hapësirë varësisht prej lëndë”, është shprehur tutje Nita për AkademiPune. Një rreth të artit, me shumë njohuri dhe kontakte që i çuan njohuritë e saj për menaxhimin në një nivel tjetër. Aty Nita filloi ta rishkruaj nga fillimi projektin për pesë vjet të galerisë “Qahili”, ku përfshiheshin shumë fusha të edukimit për të rritur dhe për fëmijë.
“I përfundova studimet, u ktheva dhe sa kam qenë atje jam munduar t’i bëj disa aktivitete por koordinimi ishte me i vështirë përmes telefonit. Buxheti ishte minimal. Mandej thash që kur të kthehem më duhet ta ristrukturoj. Arrita të bëj hulumtime atje dhe fatkeqësisht pas katër muajve kur u ktheva ndodhi pandemia dhe u avullua gjithçka në aspektin që nuk funksionojke si është dashtë”, ka treguar ajo.
“Qahili” – në një hapësirë arti e rezidence
Pas disa ekspozitash, galeria shkoi në renovim për pesë muaj. Galeria u rihap në dhjetor të vitit 2022 me disa cikle të piktorit Eshref Qahili.
Gjatë vitit të dytë të studimeve të saj master në Holandë, Nita ka hulumtuar karrierat e artistëve në Kosovë. Hulumtimi i saj përfshinte kombinimin e metodave cilësore dhe numerike dhe krijoi një databazë për artistët kosovarë.
“E kisha problem që t’i mbledhë të dhënat dhe shpresoja që dikush e ka një databazë e cila më shërben dhe më jep më shumë kohë që unë pastaj të merrem me analizimin e tyre. Fatkeqësisht nuk kishte dhe jam ulur dhe e kam krijuar databazën me tepër shumë kategori, kam shfletuar libra, gazeta, katallogje dhe çkado që kam gjetur. Gjithmonë e kam pasur drojën që të gjitha të dhënat dhe burimet të jenë të sakta pasi që ajo mund të hulumtoj në cilësinë e hulumtimit. Bëra 15-20 intervista, i mbledhë, i prezantova dhe aty e ka parë departamenti im taman punën e artistëve”, ka treguar Nita, e cila më pas me ndihmën e shoqes së saj vendosi që të filloi t’i digjitalizoi ato të dhëna me ndihmën e fondit nga presidenca. Pandemia e ndërpreu këtë projekt për pak por që qëllimet e Nitës për t’i bashkuar artistët me publikun nuk ndalen. Sipas saj databaza u mundëson njerëzve që të lidhen drejtpërdrejt me artistët dhe historinë e artit në Kosovë.
“E kam krijuar databazën që të mund të bëhet njëfar forme e gjeneralizimit dhe një bazë që mund ta marrësh ta analizosh qat art. Artista dhe një periudhë të studimit në fushën e artit”, ka thënë Nita për AkademiPune.
Nita ka thënë se synimi i krijimit të lidhjes më të fortë të publikut me artistët e ka për synim rritjen e kapitalit kulturor, po ashtu dhe lidhjen mes artistëve vendorë me të huajt.
“Kështu rritet kapitali kulturor në një vend, momentin që rritet kapitali kulturor rrethi yt ka me qenë më i madh, dmth kapitali shoqëror. Momentin që këto të dyja ndërlidhen në një vend atëherë grupe të ndryshme të artit do të shkojnë dhe të blejnë na artistat vendorë që do të ndikojë në rritjen e kapitalit ekonomik”, ka thënë Nita për AkademiPune. Me Galerinë “Qahili” synojnë të krijojnë edhe rezidenca për artistët që galeria ta përmbush synimin e saj të plotë për të qenë hapësirë e artit. Në të ardhmen synojnë edhe muzeun “Qahili” që përmbledhë koleksionin e piktorit Eshref Qahili me mbi 100 punime./ AkademiPune
Përgatiti:
