Populli që përdor matematikën për të zgjidhur mungesën e ujit

Fotoreporterja dhe gazetarja Arathi Kumar Rao udhëton në të gjithë Azinë Jugore gjatë gjithë vitit për të kapur peisazhet në ndryshim të nënkontinentit.

Përmes fotografive dhe fjalëve, ajo evokon kërcënimin në rritje që ndryshimi i klimës paraqet për jetën dhe jetesën e njerëzve të rajonit të Ladakh, të cilët përballen me një të ardhme të pasigurt nën shkrirjen e akullnajave të Himalajeve.

Nata e 5 gushtit 2010 është ende e freskët në kujtesën e banorëve të rajonit Ladakh, në veri të Indisë, kur të gjithë kishin ndjesinë se një re kishte shpërthyer mbi rajonin rreth kryeqytetit Leh.

Shiu i një viti ra në shkretëtirën e ftohtë në vetëm dy orë apokaliptike. Valët masive të baltës mbuluan gjithçka në rrugën e tyre. Njerëzit në panik u varrosën nën masën e trashë kafe-gri.

Disa qindra njerëz nuk u gjetën kurrë pas asaj nate fatale. Rajoni Ladakh, pllaja më veriore e Indisë, është më shumë se 3000 metra mbi nivelin e detit.

Vargmali i Madh i Himalajeve mbron rajonin nga musonet vjetore nga të cilat varet pjesa tjetër e Indisë.

Deri vonë, Ladakh zhytej në diell për 300 ditë në vit, ndërsa mezi dhjetë centimetra shi do të binin në peisazhin e pafund shkëmbor dhe malor.

Përmbytjet katastrofike të vitit 2010 u pasuan nga një vazhdimësi e shpejtë e përmbytjeve të reja, në 2012, 2015 dhe së fundmi në 2018.

Diçka që nuk ka ndodhur në shtatë dekada ka ndodhur katër herë radhazi në më pak se 10 vjet.

Kushtet e tilla të pazakonta të motit janë rezultat i ndryshimeve klimatike, sipas ekspertëve.

Një dekadë e gjysmë më parë, në territorin e Ladakh kishte një ritëm të rregullt, i cili siguronte një furnizim të qëndrueshëm me ujë për fshatarët.

Bora e dimrit shkrihej në përrenj, ashtu si uji i shkrirë nga akullnajat rridhte poshtë dhe furnizonte fermerët me ujë në pranverë.

Megjithatë, për shkak të ndryshimeve klimatike, temperatura mesatare e dimrit në Ladakh është rritur me një gradë Celsius në 40 vitet e fundit.

Reshjet e borës janë bërë gjithnjë e më të paparashikueshme dhe akullnajat janë tërhequr më lart drejt majave të maleve ose janë zhdukur fare.

Unë vizitova Ladakh për herë të parë në 2018.

U ktheva në 2019, dhe përsëri në pranverën e këtij viti – ndërkohë nuk munda të vija për shkak të pandemisë së virusit korona.

Dallimi ishte befasues.

Bora tani po shkrihet më shpejt, që do të thotë se fshatarët kanë mbetur me pak ose aspak ujë deri në pranverë.

Akullnajat tani janë aq të larta në male sa që shkrihen më vonë gjatë vitit.

Pranvera në Ladakh, dikur e pasur dhe pjellore, ishte e thatë dhe pa ngjarje këtë vit.

Mungesa e ujit ka sjellë tkurrjen e tokave të kullotave, duke e bërë të paqëndrueshme mbajtjen e tufave të mëdha të dhive pashmina.

Fermerët në pamundësi për të gjetur ujë për elbin dhe kajsinë, po largohen masivisht nga zona.

Pavarësisht shkatërrimit të shkaktuar nga ndryshimet klimatike, ka shpresë për këtë rajon të izoluar.

Gjatë vizitës sime të dytë në Ladakh në mars 2019, u njoftova me inxhinierin Sonam Wangchuk.

Ai më tha se gjatë vozitjes nëpër lugina në vitin 2013, vuri re një argjinaturë të madhe akulli të pashkrirë nën urë, të mbrojtur nga dielli.

Pamja e asaj kulle të vogël akulli i dha atij një ide.

“Matematika e shkollës së mesme na thotë se filxhani është zgjidhja më e thjeshtë”, më tha duke buzëqeshur.

Wangchuk donte të ndihmonte fshatarët të ngrinin ujin në dimër, në mënyrë që ta ruanin për përdorim në pranverë.

Ngrirja e tij në formën e një kupe do të maksimizonte sasinë e akullit për metër katror të sipërfaqes së ekspozuar nga dielli dhe do të zgjaste kohën që i duhet atij për t’u shkrirë.

Inxhinieri mblodhi një ekip banorësh vendas dhe filloi të eksperimentonte, duke kërkuar mënyrën më të mirë për të bërë një filxhan akulli.

Më në fund ai gjeti formulën e duhur.

Kur e çuan ujin me tubacione nga një përrua mali në luginë, ata e devijuan ujin për të rrjedhur lart në një tub vertikal me një spërkatës preciz në fund.

Uji u ngjit në tub dhe doli përmes spërkatësit në formën e vrulli të ujit të shpërndarë në mënyrë të rregullt.

Në temperaturat e natës prej -30 gradë Celsius, uji ngriu kur doli nga tubi.

Gradualisht, ndërsa gjithnjë e më shumë ujë dilte në formën e një llaku të imët dhe shndërrohej në akull, pirgu filloi të dukej gjithnjë e më shumë si një filxhan.

Tani të quajtura stupas akulli, sipas vendeve të meditimit budist, ato kanë fituar popullaritet të madh në të gjithë Ladakh.

Këto struktura, disa prej të cilave janë më shumë se 30 metra të larta, furnizojnë me ujë një komunitet që ka parë ndryshimet klimatike të shkatërrojnë burimet e tij natyrore.

“Nuk mjafton që ne me këmbëngulje të dalim me inovacione teknike, të përshtatemi dhe të zgjidhim me këmbëngulje problemet”, më thotë Wangchuk.

“Dua të përdor sa më shumë kolonat e akullit për të tërhequr vëmendjen e botës ndaj nevojës për ndryshim të sjelljes, pasi dua të na siguroj një burim uji”.

Për herë të parë në histori, India dhe vendet fqinje, Kina dhe Pakistani, po përballen me një armik të përbashkët – ndryshimin e klimës.

Ndryshimet kanë potencialin të shkatërrojnë pellgjet e lumenjve dhe të kërcënojnë zonën më të populluar në botë.

Është koha e fundit që të bashkohemi për t’i rezistuar këtij kërcënimi për mbijetesën tonë./BBC/Katror.info

​