Astronomët kanë hasur në një enigmë galaktike që mund të ndryshojë të kuptuarit tonë për universin.
Astronomët kanë qenë prej kohësh të magjepsur nga materia e errët misterioze, e cila besohet se përbën rreth 85 për qind të masës së universit, sipas modeleve aktuale kozmologjike. Pavarësisht mungesës së provave të drejtpërdrejta, shkencëtarët kanë studiuar ndikimin e materies së errët duke vëzhguar fenomene të tilla si aureolët e materies së errët dhe thjerrëzat gravitacionale, si dhe përmes ndikimit të relativitetit të përgjithshëm në strukturat kozmike, shkruan Katror.info.
Me misionet e ardhshme, të tilla si ato që përfshijnë teleskopët hapësinorë të ESA-s Euclid dhe Nancy Grace të NASA-s, misteri që rrethon materien e errët së shpejti mund të zbardhet.
Mundesh me e lexu edhe…
Megjithatë, vëzhgimet e fundit të një galaktike masive thjerrëzore të quajtur NGC 1277 paraqesin një sfidë të çuditshme për modelet ekzistuese kozmologjike. Astronomët nga Instituto Astrofisica de Canarias (IAC) në Spanjë vunë re se galaktikës thjerrëzore të lartpërmendur, e vendosur në konstelacionin Perseus rreth 240 milionë vite dritë larg, i mungon prania e materies së errët, e cila sfidon pritshmëritë e shkencëtarëve, shkruan Katror.info.
Hulumtimi i ri u drejtua nga Sébastien Comerón nga Universidad de La Laguna (ULL) dhe IAC, dhe përfshiu bashkëpunimin me shkencëtarë nga institucione të ndryshme anembanë botës. Gjetjet e tyre u publikuan në revistën Astronomy & Astrophysics.
Sipas modelit aktual Lambda Cold Dark Matter (ΛCDM), materia e errët luajti një rol kyç në formimin dhe evolucionin e universit menjëherë pas shpërthimit të madh. Ajo kontribuoi në krijimin e galaktikave dhe shpërndarjen e materies në hapësirë.
Megjithatë, gjatë studimit të NGC 1277, matjet e ekipit treguan se materia e errët nuk përbënte më shumë se 5 për qind të masës së galaktikës brenda rrezes së vëzhguar dhe madje kishte indikacione se ajo mund të mungonte plotësisht. Ky zbulim sfidon kuptimin tonë të pranuar kozmologjik.
Ky rezultat nuk përputhet me modelet kozmologjike të pranuara aktualisht, të cilat përfshijnë materien e errët. Rëndësia e galaktikave relikte për të na ndihmuar të kuptojmë se si u formuan galaktikat e para ishte arsyeja që vendosëm të vëzhgonim NGC 1277 me spektrografin e fushës integrale. Nga spektri ne krijuam harta kinematike, të cilat na lejuan të përpunonim shpërndarjen e masës brenda galaktikës deri në një rreze prej rreth 20,000 vjet dritë, shpjegoi Comerón në një njoftim të fundit për shtyp të IAC.
Galaktika NGC 1277 i përket kategorisë së “galaktikave relikte”, një klasë e rrallë galaktikash që nuk ndërveprojnë me galaktikat fqinje dhe besohet se janë mbetjet e galaktikave gjigante antike të formuara menjëherë pas shpërthimit të madh. Megjithatë, modeli ΛCDM parashikon që galaktikat aq masive sa NGC 1277 duhet të përmbajnë të paktën 10 përqind lëndë të errët, me një maksimum prej 70 përqind për këtë lloj specifik. Anna Ferré-Mateu, një shkencëtare në IAC dhe ULL dhe bashkëautore e studimit, ofroi dy shpjegime të mundshme për ndryshimin midis modelit dhe gjendjes së vëzhguar.
Njëra është se ndërveprimi gravitacional me mjedisin përreth brenda grupit të galaktikës, në të cilin ndodhet kjo galaktikë, e zhveshi materien e errët. Një tjetër është se materia e errët u zhvesh nga sistemi kur galaktika u formua përmes bashkimit të fragmenteve protogalaktike, duke çuar në një galaktikë relikte, thotë Ferré-Mateu.
Megjithatë, asnjë shpjegim nuk kënaq plotësisht kureshtjen e autorëve të hulumtimit të ri.
Për të hetuar më tej këtë mister, ekipi i lartpërmendur i shkencëtarëve planifikon të përdorë instrumentin WHT Enhanced Area Velocity Explorer (WEAVE) në teleskopin William Herschel (WHT), i vendosur në Observatorin Roque de los Muchachos në ishullin La Palma. Nëse matjet e WEAVE konfirmojnë mungesën e materies së errët në NGC 1277, kjo mund të ngrejë dyshime rreth teorive alternative si dinamika e modifikuar e Njutonit (MOND).
Dallimi midis asaj që vëzhgojmë dhe asaj që do të prisnim është një enigmë dhe ndoshta edhe një sfidë për modelin standard. Megjithëse materia e errët në një galaktikë të caktuar mund të humbet, ligji i modifikuar i gravitetit duhet të jetë universal, nuk mund të ketë përjashtime, kështu që një galaktikë pa lëndë të errët është një përgënjeshtrim i këtij lloji alternativ ndaj materies së errët, shpjegon Pedro Trujillo, një shkencëtar i përfshirë në studim.
Përveç zgjidhjes së mistereve të materies së errët, vëzhgimet e reja mund të ofrojnë gjithashtu një pasqyrë të vrimës së zezë supermasive masive të kësaj galaktike, e cila ka një masë prej afërsisht 17 miliardë masa diellore. Disa astronomë kanë spekuluar se vrimat e zeza mund të jenë të lidhura me materien e errët, duke pasur parasysh se ato mund të jenë krijuar nga kolapsi i aureolëve të materies së errët në universin e hershëm./Katror.info
Përgatiti:
