Basi ishte shpesh një nga instrumentet më të anashkaluara në një grup muzikor, dhe basistët – muzikantët më pak të vërejtur nga publiku. Shumë anëtarë të audiencës nuk kishin asnjë ide se çfarë është një bas. Pavarësisht këtij fakti, basi është instrumenti më kritik në një grup. Është e rrallë të gjesh një grup. që performon pa një basist.
Basisti shpesh punon ngushtë me bateristin për të krijuar një bazë ritmike solide, duke ndihmuar në mbajtjen e kohës dhe forcimin e pulsit të muzikës. Përveç kësaj, ai luan notat themelore të akordeve, duke përcaktuar strukturën harmonike të këngës dhe duke kontribuar në zhvillimin e progresioneve harmonike.
Me një përshkrim të thjeshtë mund të thuhet se basi është si rrahja e zemrës në muzikë. Në muzikën moderne, ne e ndiejmë tingullin e këtij instrumenti edhe fizikisht në trupin tonë—sapo fillon basi, trupi lëviz instinktivisht me ritmin e tij.
Mundesh me e lexu edhe…
Ky është roli bazik i basit, por me zhvillimin e zhanreve dhe teknologjisë, basi dhe basistët po bëhen gjithnjë e më shumë elementi kyç i një melodie të fortë. Te basi, më shumë se te instrumentet e tjera, si për performuesin ashtu edhe për audiencën, kërkohet një ndjenjë e fortë për veshin muzikor, si dhe një ndjeshmëri ndaj ritmit, harmonisë dhe emocionit që ky instrument përçon.
Origjina e basit është te kontrabassi, i cili është instrumenti më i madh dhe me tonin më të ulët që përdoret në orkestrat moderne. Ndonjëherë quhet kontrabass, bass me tela, bass i ngritur ose “fiddle” (violina) bass. Megjithatë, qoftë kur luhet me hark, pluket, apo përdoret teknika e “slapit” Rrahjes), ky instrument është një pjesë thelbësore në shumë gjini muzikore, përfshirë komponime klasike dhe simfonike, xhaz, bluegrass, country dhe western, si dhe rock.
Historianët muzikorë pohojnë se ndërtimi i këtij instrumenti ngjan shumë me instrumentet e familjes së violinës dhe se kontrabassi ka origjinën si anëtar i regjistrit më të ulët të asaj familje të instrumenteve.
Ilustrimi më i hershëm në historinë e bassit me tela daton nga viti 1516, kur shkrimet e regjistruara përmendin raste të “violave” aq të mëdha sa një person, dhe akordimit të tij thellë.
Instrumentet e hershme të kontrabassit gjithashtu kishin një numër të ndryshëm telash, disa shembuj të rrallë duke përdorur deri në gjashtë tela, përpara se të përshtateshin ngadalë në tre, ose në instrumentin modern me katër tela. Ndryshe nga anëtarët e tjerë të familjes së violinës (violina, viola dhe çello), kontrabassi nuk është standardizuar plotësisht në formë ose ndërtim, çka do të thotë se pamja dhe tingulli i tij janë shumë të ndryshëm.
Gjatë historisë së bassit, stilet e lojës janë adaptuar për të plotësuar nevojat e muzikës. Edhe pse fillimisht luhej duke përdorur teknika harkuese, shumë teknika moderne përfshijnë ndjeshëm ndonjë formë pizzicato (mbërthyes) ose “slap”. Stili “slap” krijohet duke tërhequr telat larg tastierës në mënyrë që ata të hidhen dhe të bien në tastierë, duke ofruar si tingullin, ashtu edhe ritmin.
Në fillim të shekullit të 20-të, artistët e incizimeve e kuptuan se elementi shtesë perkusion ndihmonte në amplifikimin e shpërthimit të tingullit dhe përfshirjen e një linje më të fortë të basit në muzikë, çka ishte shumë e rëndësishme për shkak të kufizimeve të pajisjeve të incizimeve të hershëm. Kitara elektrike bas, u shpik në vitin 1931 nga Leo Fender, një pionier në ndërtimin e instrumenteve muzikore elektrike.
Shpikja e saj ishte një përgjigje ndaj nevojave të muzikantëve që kërkonin një instrument që mund të ofronte një vijë basi të fuqishme dhe të definuar mirë në orkestrat jazz dhe grupet e muzikës të popullarizuar të asaj kohe. Krahasuar me kontrabasin, kitara elektrike bas ishte më e lehtë, më e menaxhueshme dhe prodhonte një tingull të amplifikuar, duke eliminuar nevojën për mikrofona të mëdhenj dhe amplifikatorë të rëndë.
Kitara elektrike bas luan një rol thelbësor në muzikën moderne. Ajo tani është baza ritmike dhe harmonike e çdo ansambli muzikor, qoftë një grup rock, një ansambël jazz, apo një orkestër simfonike. Funksioni i saj kryesor është të vendosë bazën ritmike të një kënge, duke ofruar lidhjen mes baterisë dhe instrumenteve harmonike si kitara, piano dhe vokalet. Bass-i krijon një themel të fortë mbi të cilin instrumentet e tjera mund të ndërtojnë, duke kontribuar në definimin dhe atmosferën të një komponimi.
Rëndësia e kitarës elektrike bas në muzikë është e pamohueshme. Përveç ofrimit të ritmit dhe harmonisë, bas-i mund të jetë gjithashtu një element melodik i rëndësishëm. Shumë basistë janë të njohur për vijat e tyre melodike që bëhen pjesë integrale e një kënge.
Për më tepër, kitara elektrike bas ka hapur rrugën për zhanre të ndryshme muzikore që e kanë bërë bas-in një element kyç të tingullit të tyre. Funk, rock, jazz fusion dhe reggae janë disa shembuj të zhanreve ku bas-i merr një rol të spikatur, duke krijuar groove (brazda) dhe dinamika unike. Basi në këtë fazë bëhet një instrument që ka evoluar dhe ka gjetur vendin e tij në një gamë të gjerë zhanresh muzikore, duke përfshirë rock-un, jazz-in, funk-un, metal-in, blues-in, country-n dhe muzikën pop. Shumë basistë të njohur kanë arritur të dallohen duke zhvilluar një “tingull” ose stil unik të të luajturit, dhe shpesh janë bërë udhëheqës kyç të grupeve të tyre.
Një shembull i shkëlqyer është Flea, basisti i njohur i Red Hot Chili Peppers, i cili ka një stil të veçantë që përzien funk-un, slap bass-in, punk-un dhe rock-un psikodelik. Po ashtu, Sting, lideri i grupit The Police dhe një artist solist i suksesshëm, është i njohur për stilin e tij melodik dhe dinamik në të luajturin e basit, duke përdorur një teknikë të veçantë pa frëngji. Aston Barrett, basisti i njohur i Bob Marley & the Wailers, është i famshëm për ritmin e tij të fuqishëm dhe stilin ndikues të reggae-s.
Një tjetër shembull i jashtëzakonshëm është Paul McCartney i The Beatles. Ai është një basist, improvizues dhe krijues linjash basist i shkëlqyer, dhe shpesh konsiderohet një nga basistët më të përgatitur teknikisht në muzikë. Një nga arritjet e tij më të mëdha është aftësia për të kthyer linjën e tij të basit në një melodi që përcakton këngën, ndërkohë që këndon melodinë e mrekullueshme dhe kontrapuntale. Kjo është e dukshme në shumë këngë të grupit Beatles, dhe mund të shihet më qartë në filmin “Get Back”, ku ai godet basin si një kitarë dhe nxjerr melodinë e këngës nga asgjëja.
Një shembull i kësaj është edhe kënga “Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band”. Ajo që e bën kaq magjepsës basin këtu është se loja e McCartney-t sfidon rolin tradicional të basistit. Melodia e fortë dhe e pranishme e këngës, por ai krijon me bas një melodi që është në kundërshtim me të, duke bërë që basi të jetë një melodi, jo thjesht një ritëm. Kjo është e jashtëzakonshme.
Ky lloj ekspresiviteti që është në kontrast të plotë me mendimin tradicional që basi duhet të mbajë vetëm një linjë ritmike dhe përqendrimi në melodi, në vend që të sigurojë thjesht një shtyllë ritmike nën shtrirjen e muzikantëve të tjerë, ishte një përbërës kyç në krijimin e tingullit unik. Mjeshtria e McCartney-t është gjithashtu e dukshme në këngët si I’m Only Sleeping, Rain, Drive My Car, In My Life, Taxman. Puna e Mcartneyt në bas na çon te njëra nga basistet më eminente në historinë e basit, Carol Kay.
Paul McCartney ka thënë se mënyra e tij e të luajturit në bas në albumin “Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band” të Beatles ishte frymëzuar nga puna e Carol Cay në albumin “Pet Sounds” nga Bech Boys.
Alison Richter, duke shkruar në revistën Bass Guitar, e ka quajtur Kaye “Zonja e Parë e basit”, duke shtuar: “Stili dhe ndikimi i saj janë në ADN-në muzikore.”
Kaye ka marrë vlerësime të larta si një nga basistët më të mirë të sesioneve të të gjitha kohërave.
Carol Kaye e lindur 24 mars 1935 është një nga basistet më produktive të regjistruara në historinë e muzikës rock dhe pop, duke luajtur në rreth 10,000 incizime gjatë një karriere që shtrihet për mbi 65 vjet.
Kaye kryesisht përdorte një plekter për të luajtur si në kitarë ashtu edhe në bass, në vend që t’i tërhiqte telat me gishta. Ajo gjithashtu zakonisht e shurdhonte tingullin e bass-it duke vendosur një copë pëlhure mbi telat, pranë urës, duke reduktuar tonet e padëshiruara.
Kaye preferonte të luante linja melodike dhe të sinkopuara në bass, në vend që të mbulonte një pjesë të thjeshtë ritmike. Në studio, asaj i pëlqente veçanërisht të përdorte regjistrin e lartë të bass-it të saj, ndërsa një kontrabas përdorej për të mbuluar notat e ulëta. Kaye filloi të luante kitarë në adoleshencën e saj dhe, pasi punoi për një kohë si mësuese kitare, nisi të performonte rregullisht në skenën e xhazit dhe big band-it në Los Anxhelos. Ajo filloi punën si muzikante sesioni në vitin 1957 dhe, falë një kontakti në Gold Star Studios, filloi të bashkëpunonte me producentët Phil Spector dhe Brian Wilson. Në vitin 1963, pasi një basist nuk u paraqit në një sesion regjistrimi, ajo kaloi në atë instrument, duke fituar shpejt famë si një nga muzikantet më të kërkuara të viteve 1960.
Flea, basisti i Red Hot Chili Peppers, shpesh njihet si një nga basistët më të mëdhenj të të gjitha kohërave. Stili i tij i veçantë përfshin një bashkim të elementeve të funk-ut, punk-ut dhe rock-ut, dhe është i njohur për teknikat e tij agresive të basit, luajtjen melodike dhe performancat me energji të lartë.
Muzikantë dhe kritikë të shumtë e lavdërojnë Flea-n për qasjen e tij novatore ndaj instrumentit, e cila ka ndikuar në një numër të madh basistësh nga zhanre të ndryshme muzikore. Puna e tij në albume si “Blood Sugar Sex Magik” dhe “Californication” dëshmon aftësinë e tij për të krijuar linja bas që janë jo vetëm ritmikisht komplekse, por edhe melodikisht tërheqëse, duke i shtuar një dimension të veçantë muzikës që interpreton.
Roger Waters, master i basit Fender P, i njohur për kreativitetin e tij në shkrimin e këngëve jashtë kornizave tradicionale me shpikjen e tij, ka pasuruar Pink Floyd dhe projektet e tij solo me linja basisti të rënda, groovy dhe ikonike.
Nga përdorimi i guximshëm i telave të basit të heshtur në hyrjen e “Time”, deri te groove-i me ndjesi disko në “Another Brick in the Wall”, e deri te linja e tij në “Let There Be More Light”, Waters ishte një lojtar kyç për Pink Floyd.
Kënga “One of These Days” është një shembull i shkëlqyer i përdorimit mjeshtëror të vonesës. Ajo tregon aftësinë e Waters-it për të mos e mbingarkuar muzikën; përkundrazi, ai e zvogëlon intensitetin dhe ndërtimi i elementeve të këngës bëhet mbi një themel të fortë dhe dinamik.
Tina Weymouth, bashkëthemeluesja e Talking Heads dhe Tom Tom Club, është një nga basistet më inovative të viteve ’80. Ajo ishte një forcë e palëkundur që solli një ndjeshmëri të veçantë në instrument. Pasi grupi Talking Heads nuk mundi të gjenin një basist tjetër, Weymouth mori përsipër këtë rol. Linjat e saj të guximshme, funky dhe të artikuluara formuan themelin e tingullit të grupit, duke e bërë atë të menjëhershëm dhe të veçantë.
Stili i saj i basit, i influencuar nga zhanre të ndryshme si pop, punk, disco, reggae dhe hip-hop, ishte një kombinim unik që u pasqyrua në përdorimin e teknikave si sinkopimi dhe një “pop” dallues, i cili theksonte ndryshimet në gamën e notave
Pavarësisht se duket e thjeshtë, qasja e saj ndaj basit elektrik ishte jashtëzakonisht krijuese, duke i dhënë një dimension të ri çdo komponimi që luante. Tina Weymouth mbetet një ndër figurat më ndikues të basit dhe një ikonë e muzikës alternative të viteve ’80.
Një tjetër basist inovativ është Tony Levin. Ai ka bashkëpunuar me grupe dhe artistë të njohur, duke përfshirë emra të mëdhenj si King Crimson, Peter Gabriel, Liquid Tension Experiment, Yes dhe Stick Men. Talenti i tij i jashtëzakonshëm ka kontribuar në krijimin e më shumë se 500 albumeve. Levin është gjithashtu shpikës i “Funk Fingers,” një lloj kambane që bashkohet me gishta të basistit, duke i dhënë tonit të tij një tingull shumë funky dhe perkusive.
Si fituese e pesë çmimeve Grammy dhe dy doktoratave nderi, Esperanza Spalding është një nga artistet më të spikatura në shumë lista të “Bassistëve më të mirë” për talentin e saj të jashtëzakonshëm instrumental, aftësinë për të shkruar këngë dhe teknikën e saj të pakompromis. E quajtur “Gjeniu i Xhazit të Shekullit të 21” nga NPR (National Publik Radio), Spalding sjell ndikimet e saj muzikore — nga klasika, xhazi, muzika braziliane, portugeze, R&B dhe shumë të tjera — dhe i integron ato në këngë moderne dhe të qasshme, të mbushura me vokalet e saj të jashtëzakonshme.
Dashuria e parë e Spalding mund të jetë bassi vertikal, por arma e saj e preferuar kur luan basin elektrik është ajo që plotëson një kriter të rëndësishëm: me lehtësi dhe pa shumë mundim. Kërkimi i saj për frymëzim muzikor e çon atë në studime natyrore dhe biseda të ndryshme me studentë. (Spalding u bë një nga mësueset më të reja të Berklee në moshën 20 vjeçare.) Për të kurorëzuar gjithçka, gëzimi me të cilin ajo luan është ngjitës dhe e bën çdo performancë të veçantë. Mjafton të shikohet performanca e saj live të “Endangered Species” për të parë se si ajo luan me basin me lehtësi të paparë.
Të gjithë këta muzikantë, dhe krahas tyre John Paul Jones nga Led Zeppelin, Geddy Lee nga Rush, John Entwistle nga The Who, dhe shumë të tjerë, ishin basistët më novatorë që kanë luajtur me këtë instrument dhe që ende frymëzojnë adhuruesit e basit. Këta basistë kontribuan në popullaritetin e instrumentit, duke qenë faktorë frymëzues, me prani të fuqishme në skenë, tingullin unik dhe aftësinë për të shkruar këngë. Ata ndryshuan konceptin për instrumentalistët e basit në muzikë.
Teknologjia moderne gjithnjë e më shumë i zëvendëson mjetet e ndryshme dhe instrumentet muzikore, por nuk ka ndjenjë më energjike se të shohësh në skenë një basist të përfshirë në një gjendje hipnotike, i zhytur në ritmin e zemrës së muzikës, duke lëvizur trupin në harmoni me ritmin e basit dhe duke bashkëvepruar me gjithë audiencën. Pika kryesore e një basisti është se keni një muzikant të përkushtuar vetëm për basin. Një tastierist që luan linjën e basit me sintetizator nuk mund të arrijë të njëjtin efekt shpirtëror si një basist klasik. Basi sintetik nuk ka ndonjë avantazh krahasuar me basin elektrik, dhe në këtë mënyrë humbet e gjithë dinamika dhe shprehja që një basist mund t’i japë një kënge. Figurativisht, humbet “rrahja e zemrës” në muzikë dhe zëvendësohet me një “stendë artificiale”./Katror.info
Përgatiti:
