Herën tjetër kur një vullkan të nisë të tregojë shenja jete, ato mund të mos vijnë nga tymi apo nga tërmetet që ndjehen në tokë, por nga pemët përreth. Sipas një studimi të ri të realizuar nga NASA dhe Smithsonian, pemët që rriten pranë vullkaneve bëhen më të gjelbërta pasi magmat nën tokë lëshojnë dioksid karboni – një shenjë e heshtur, por domethënëse, që tani mund të zbulohet edhe nga hapësira.
Ky zbulim mund t’u japë vullkanologëve mundësi të identifikojnë më herët shpërthimet e mundshme, sidomos në zona të largëta apo të rrezikshme. Florian Schwandner nga Qendra Kërkimore Ames e NASA-s tha:
“Sistemet për paralajmërim të hershëm ekzistojnë. Qëllimi ynë është t’i bëjmë ato më të sakta dhe më të shpejta.”
Mundesh me e lexu edhe…
Sinjali më i gjelbër nga nëntoka
Kur magma ngjitet drejt sipërfaqes, ajo çliron gazra si dioksid squfuri dhe dioksid karboni. Dioksidi i squfurit është më i lehtë për t’u zbuluar nga satelitët, por dioksidi i karbonit, për shkak të niveleve të larta në atmosferë, është më i vështirë për t’u dalluar. Megjithatë, ky gaz shpesh çlirohet më herët gjatë proceseve para shpërthimit – dhe pikërisht pemët reagojnë ndaj tij, shkruan The Optimist Daily, transmeton Katror.info.
“Pemët e thithin dioksidin e karbonit dhe, si reagim, gjethet e tyre bëhen më të shëndetshme dhe më të dendura,” shpjegon shkencëtari i klimës Joshua Fisher nga Universiteti Chapman. Ky ndryshim në ngjyrë dhe dendësi të gjetheve mund të vërehet nga instrumentet satelitore.
Satelitët kapin ndryshimet
Ekipi NASA-Smithsonian, në bashkëpunim me studiues nga Universiteti McGill dhe Universiteti i Houstonit, përdori imazhe satelitore nga Landsat 8, NASA Terra dhe Sentinel-2 i ESA-s, për të monitoruar ndryshimet e vegjetacionit përreth vullkanit Etna në Siçili. Volkanologia Nicole Guinn, e cila drejtoi analizën satelitore, tha se ky studim është i pari që dëshmon lidhjen e drejtpërdrejtë mes gjelbërimit të pemëve dhe çlirimit të dioksidit të karbonit nga magma.
Vëzhgimi i aktivitetit vullkanik nga lart ka përparësi të dukshme, pasi mbi 1,350 vullkane aktive ndodhen në vende të vështira për t’u arritur apo të rrezikshme për studim nga toka.
Matja në terren dhe nga ajri
Megjithatë, të dhënat nga hapësira kërkojnë edhe konfirmim në terren. Gjatë një misioni të NASA-s në mars të vitit 2025, të quajtur Airborne Validation Unified Experiment: Land to Ocean, shkencëtarët fluturuan me një avion të pajisur me spektrometër mbi Panamanë dhe Kosta Rikë për të mbledhur të dhëna mbi bimësinë, ndërsa ekipe të tjera në tokë mblodhën mostra gjetesh pranë vullkanit Rincon de la Vieja.
Fisher, që drejtoi fushatën, e përshkroi këtë projekt si “një ndërthurje mes ekologjisë dhe vullkanologjisë.” Ata matën edhe nivelet e dioksidit të karbonit në ajër për të kuptuar se sa shumë prej tij absorbojnë pemët, duke ofruar kështu informacione të vlefshme jo vetëm për vullkanet, por edhe për skenarët e ardhshëm të ndryshimeve klimatike.
Kufizimet dhe ndikimi praktik
Megjithëse premtuese, kjo metodë ka kufizimet e saj. Jo të gjithë vullkanet janë të rrethuar nga pyje, ndërsa faktorë të jashtëm si zjarret, thatësira apo sëmundjet e pemëve mund të ndikojnë në leximet satelitore. Për më tepër, pemët në ekosisteme të ndryshme reagojnë ndryshe ndaj niveleve të rritura të dioksidit të karbonit.
Megjithatë, aty ku kushtet janë të favorshme, kjo metodë mund të shpëtojë jetë. Schwandner kujtoi përvojën e tij në përmirësimin e sensorëve në vullkanin Mayon në Filipine, ku në dhjetor 2017 zbulimi i niveleve të larta të gazrave vullkanike bëri që të evakuoheshin mbi 56,000 persona, përpara një shpërthimi të madh në janar. Falë kësaj paralajmërimi të hershëm, nuk pati viktima.
Shkencëtarët theksojnë se nuk ka një të dhënë të vetme që mund të parashikojë një shpërthim. Por monitorimi i reagimit të pemëve ndaj dioksidit të karbonit mund të bëhet një mjet i fuqishëm shtesë, krahas metodave ekzistuese si matjet sizmike dhe monitorimi i deformimeve të tokës.
“Nuk ka një sinjal të vetëm që është zgjidhja magjike,” tha Schwandner. “Por kjo është diçka që mund të ndryshojë lojën.” /Katror.info
Përgatiti:
