Për herë të parë në histori, energjia diellore ka tejkaluar qymyrin në përzierjen energjetike të Bashkimit Evropian. Në vitin 2024, energjia diellore gjeneroi 11 për qind të energjisë elektrike në BE, ndërsa qymyri, si lënda djegëse fosile më ndotëse, ra nën 10 për qind.
Ky moment historik, i theksuar në raportin vjetor të Ember’s European Electricity Review, shënon një “transformim të thellë” në sektorin energjetik të BE-së, ku burimet e ripërtëritshme po shtyjnë drejt rënies karburantet fosile, shkruan The Optimist Daily, përcjell Katror.info.
“Karburantet fosile po humbasin dominimin e tyre në energjinë e BE-së,” thotë Dr. Chris Rosslowe, analist i lartë dhe autor kryesor i raportit. “Në fillim të Marrëveshjes së Gjelbër Evropiane më 2019, pak mendonin se tranzicioni energjetik i BE-së do të ishte kaq përpara. Era dhe dielli po e çojnë qymyrin në periferi dhe po e detyrojnë gazin të bjerë në mënyrë strukturore.”
Rritja e burimeve të ripërtëritshme dhe rënia e karburanteve fosile
Rënia e qymyrit është pjesë e një tendence më të gjerë. Në vitin 2024, gjenerimi i energjisë nga lëndët djegëse fosile përbënte vetëm 29 për qind të energjisë elektrike të BE-së, krahasuar me 39 për qind në vitin 2019. Prodhimi i energjisë nga gazi gjithashtu ra për të pestin vit radhazi, ndërsa energjia e erës e tejkaloi atë për të dytin vit me radhë, duke gjeneruar 17 për qind të energjisë elektrike të BE-së, kundrejt 16 për qind të gazit.
Në të kundërt, burimet e ripërtëritshme po lulëzojnë. Dielli, era dhe hidrocentrali përbënin 47 për qind të prodhimit të energjisë në BE në 2024, nga 34 për qind që ishte pesë vite më parë. Pa zgjerimin e burimeve diellore dhe të erës që nga viti 2019, BE-së do t’i duheshin edhe 92 miliardë metra kub gaz dhe 55 milionë tonë qymyr shtesë, me një kosto prej 59 miliardë eurosh (61.6 miliardë dollarë), sipas analizave.
“BE-ja po ecën me hapa të mëdhenj drejt një të ardhmeje me energji të pastër, të mbështetur nga era dhe dielli i prodhuar në vend,” thotë Dr. Beatrice Petrovich, analiste e lartë në Ember. “Ky sistem i ri energjetik do të zvogëlojë varësinë e BE-së nga luhatjet e çmimeve të karburanteve fosile, do të ndihmojë në përballimin e krizës klimatike dhe do të sigurojë energji të përballueshme për familjet dhe bizneset.”
Rritja e energjisë diellore në BE
Zgjerimi i energjisë diellore në BE ka qenë i jashtëzakonshëm. Vetëm në vitin 2024, kapaciteti i paneleve diellore në bllok u rrit me 66 gigavat, ekuivalente me mbi 450,000 panele të instaluara çdo ditë. Kjo solli një rritje vjetore prej 22 për qind të prodhimit të energjisë diellore.
Energjia diellore po rritet në çdo vend të BE-së, ku 16 shtete gjeneruan më shumë se 10 për qind të energjisë elektrike nga dielli në vitin 2024. Hungaria, Greqia dhe Spanja kryesuan, me 25 për qind, 22 për qind dhe 21 për qind të prodhimit të tyre të energjisë që vinte nga panelet diellore.
Në Hungari, ky zgjerim i shpejtë është rezultat i politikave mbështetëse të favorshme, të cilat kanë nxitur një rritje të konsiderueshme të instalimeve diellore gjatë dy viteve të fundit. Megjithatë, për të ruajtur këtë ritëm, vendi do të duhet të investojë më shumë në sisteme magazinimi të energjisë dhe në përmirësimin e rrjetit elektrik.
Në Holandë dhe Hungari, energjia diellore përmbushi mbi 80 për qind të kërkesës totale për energji elektrike gjatë orëve të pikut në më shumë se 70 ditë të vitit 2024.
Sfidat përpara
Edhe pse tranzicioni energjetik i BE-së ka përparuar më shpejt nga sa pritej, mbeten ende sfida. Sektori i energjisë së erës, i cili është thelbësor për arritjen e objektivave klimatike të vitit 2030, përballet me një “mungesë të madhe të kapacitetit të planifikuar.”
Sipas raportit, BE-së do t’i duhet të shtojë mesatarisht 34 gigavat energji nga era çdo vit nga 2025 deri në 2030, por projeksionet aktuale parashikojnë vetëm 19 deri në 22 gigavat në vit.
Kjo mungesë është veçanërisht e dukshme në sektorin e energjisë së erës në det të hapur, ku vonesat e projekteve kanë detyruar disa qeveri të zvogëlojnë objektivat e tyre për vitin 2030. “Përparimi i mëtejshëm nuk është i garantuar,” paralajmëron Dr. Rosslowe. “Procesi i ndërtimit të impianteve të erës duhet të përshpejtohet, veçanërisht në projektet në det të hapur, të cilat kanë hasur në sfida unike.”
Një e ardhme e sigurt dhe fleksibile për energjinë
Ekspertët theksojnë nevojën për sisteme më të mira magazinimi dhe elektrifikim inteligjent në ngrohje, transport dhe industri, për t’u përshtatur me real.
Përgatiti:
