Edhe pas menopauzës, orkat femra mbrojnë djemtë e tyre të rritur në zënka, tregon një studim i ri. Shkencëtarët po përpiqen gjithashtu të sqarojnë pse balenat femra jetojnë dekada pas periudhës së tyre riprodhuese, që është një fenomen i rrallë në botën e kafshëve.
Hulumtimet e mëparshme kanë sugjeruar që orkat femra pas menopauzës rrisin gjasat jetësore të pasardhësve dhe nipërve të tyre – i njohur si “efekti i gjyshes”. Femra, kreu i familjes së balenave vrasëse, ndan njohuritë e saj për pikat më të mira të gjuetisë, si dhe më shumë se gjysmën e peshqve që kap, i ndan me anëtarët e tufës së saj.
Një studim i ri i botuar në revistën Current Biology zbulon se këto “nëna të familjes” orka, të cilat mund të jetojnë deri në 90 vjet, gjithashtu pëlqejnë të kalojnë vitet e tyre të mëvonshme si “nëna helikopterë” për djemtë e tyre. Orkat femra i ndihmojnë djemtë e tyre të lundrojnë në kompleksitetin e jetës shoqërore të orkave dhe t’i mbrojnë ata në beteja me balena të tjera vrasëse.
Mundesh me e lexu edhe…
Në një grup orkash, të njohur si popullata e habitatit jugor, që jeton në bregun veriperëndimor të Paqësorit të Amerikës së Veriut, dhe shkencëtarët studiuan “shenjat e dhëmbëve” – plagët e mbetura kur balenat kafshojnë njëra-tjetrën.
Ekipi hulumtues zbuloi se meshkujt kishin 35 për qind më pak shenja kafshimi nëse nëna e tyre pas riprodhimit ishte e pranishme, sipas një analize të të dhënave dhe pamjeve nga një studim i mbledhur nga Qendra për Kërkimin e Balenave në Friday Harbor, Uashington, siç raportohet nga CNN.
Qendra studion këtë grup balenash vrasëse të rrezikuar në mënyrë kritike dhe ka numëruar rreth 75 individë që nga viti 1976. Rreth 103 orka u përfshinë në studim pasi numri i tyre u rrit dhe u pakësua me kalimin e kohës, shkruan Katror.info.
Orkat nuk kanë grabitqarë natyralë që i gjuajnë si pre– përveç njerëzve – dhe shenjat e dhëmbëve në trupin e tyre mund të jenë vetëm nga balena të tjera vrasëse, qoftë brenda tufës ose kur ndeshen me një tufë tjetër.
“Shenjat e dhëmbëve janë tregues të ndërveprimeve fizike shoqërore te balenat vrasëse dhe zakonisht merren gjatë luftimeve ose lojërave të vrazhda”, tha autori kryesor i studimit, Charlie Grimes, një shkencëtarja e sjelljes së kafshëve në Qendrën Kërkimore në Universitetin e Exeter në Britani.
Është e mundur që femrat më të vjetra të përdorin përvojën e tyre për të ndihmuar djemtë e tyre të ndeshen me balena të tjera, tha Grimes.
Ekipi mbledh pamjet me dron të balenave për të kuptuar më mirë sjelljen e tyre.
“Ne mendojmë se këto femra po përdorin njohuritë e tyre për tufat e tjera, të cilat padyshim që vijnë me kohën (dhe) përvojën, për të ndihmuar djemtë e tyre të lëvizin në ndërveprimin – qoftë nëse e sinjalizojnë atë me zë apo me sjellje”, shtoi ajo. “Ky është një nga supozimet se si ato mund t’i mbrojnë ata. Një tjetër është se ato përfshihen vetë në luftë nëse lufta duket e rrezikshme (për djalin e tyre).
Studiuesit nuk gjetën asnjë provë që orkat pas menopauzës – të cilat mund të presin të jetojnë mesatarisht rreth 22 vjet pasi të ndalojnë shumimin – reagojnë në të njëjtën mënyrë kur bëhet fjalë për vajzat e tyre. As nënat dhe as gjyshet nuk e ulën shkallën e këtyre lëndimeve të shkaktuara nga shoqëria tek pasardhësit e tyre, shkruan Katror.info.
“Nuk mund të themi me siguri pse kjo ndryshon pas menopauzës, por një mundësi është se ndërprerja e riprodhimit liron kohë dhe energji për nënat për të mbrojtur djemtë e tyre”, thotë Grimes.
Pse nuk i mbrojnë vajzat e tyre? Grimes mendon se ka më shumë kuptim evolucionar që matriarkët e orkave të përqendrohen te djemtë e tyre sepse ata kanë më shumë potencial për të transmetuar gjenet e nënës së tyre – dhe në një mënyrë që nuk i ngarkon grupit një barrë shtesë.
“Meshkujt kanë mundësinë të çiftëzohen me disa femra dhe këtë e bëjnë jashtë komunitetit të tyre. Kur lind një këlysh mashkull… atëherë për të kujdeset një tufë femrash”, shpjegon shkencëtarja.
Vetëm njerëzit dhe pesë lloje balenash dihet se përjetojnë menopauzë, sipas një studimi të ri nga Qendra për Kërkimet e Cetacean. Megjithatë, një studim i gushtit 2021 zbuloi se “efekti i gjyshes” mund të ndodhë edhe te gjirafat femra, të cilat jetojnë përtej viteve të tyre riprodhuese. /Katror.info
Përgatiti:
