Në një deklaratë të përbashkët, organizatat e shoqërisë civile ngritën alarmin mbi ndotjen ekstreme të ajrit në Kosovë, duke kërkuar veprime të menjëhershme nga institucionet shtetërore.
Nënshkruesit e kësaj deklarate – Balkan Green Foundation, The Balkan Forum, Youth Ecological and Security Zone, Oda Ekonomike e Kosovës, Instituti për Politika Sociale “Musine Kokalari”, TOKA, Germin, Teach for Kosova, Women for Women, Play International dhe Institute for Development Policy (IDEP) – theksuan se ndotja po arrin nivele të rrezikshme për shëndetin e qytetarëve dhe për mjedisin.
“Ndotja e ajrit në Kosovë ka arritur nivele kritike, duke përbërë një kërcënim serioz përshëndetin publik dhe mjedisin. Të dhënat më të fundit tregojnë se qytete si Prishtina po përballen me përqendrime alarmante të grimcave të imëta (PM2.5). Deri më 24 janar 2025, Indeksi i Cilësisë së Ajrit (AQI)nëPrishtinë ka arritur në 152, duke e kategorizuar atë si “e pashëndetshme” me nivelePM2.5prej58 µg/m³ – shumë më të larta se kufiri i rekomanduar nga Organizata Botërore e Shëndetësisëprej 10 µg/m³. Pasojat shëndetësore janë tejet shqetësuese, siç vlerëson raporti i Bankës Botërore nga janari2020 – rreth 760 vdekje të parakohshme ndodhin çdo vit në Kosovë si pasojë e ndotjes së ajrit.
Mundesh me e lexu edhe…
Shkaktarët kryesorë të kësaj krize përfshijnë termocentralet e vjetëruara me qymyr, përdorimin masiv të lëndëve djegëse të ngurta për ngrohje dhe emetimet nga automjetet e vjetra.
Këta faktorë jo vetëm që përkeqësojnë cilësinë e ajrit, por edhe pengojnë përpjekjet e Kosovës pë ranëtarësim në Bashkimin Evropian, i cili kërkon standarde të rrepta mjedisore.
Sipas raporteve vjetore nga BankWatch, Kosova i ka tejkaluar kufijtë ligjorë të emetimeve për shtatë vite radhazi, veçanërisht për dioksidin e sulfurit (SO) dhe oksidet e azotit (NOₓ),në kundërshtim me National Emissions Ceilings (NEC). Termocentralet me qymyr në Kosovë,Kosova A dhe Kosova B, vazhdojnë të kontribuojnë ndjeshëm në ndotjen e ajrit, duke rrezikuar shëndetin publik dhe mjedisin”, theksohet në deklaratë.
Organizatat kanë zhvilluar aktivitete të shumta për të adresuar këtë problem, ato kanë realizuar raporte mbi emetimet ndotëse, fushata ndërgjegjësimi, monitorim të cilësisë së ajrit dhe advokim për politika të qëndrueshme mjedisore.
Megjithatë, situata mbetet alarmante, dhe kërkohet reagim urgjent nga institucionet.
“Ndotja e ajrit nuk është më thjesht një çështje mjedisore – është një emergjencë shëndetësore dhe ekonomike”
“Termocentralet e vjetëruara, automjetet e vjetra dhe përdorimi i qymyrit për ngrohje po e rrezikojnë drejtpërdrejt jetën e qytetarëve. Raportet tregojnë se Kosova vazhdimisht i ka tejkaluar kufijtë e lejuar të ndotjes për disa vite radhazi. Nuk mund të presim më – është koha për të vepruar,” thuhet në deklaratën e përbashkët të organizatave.
Koha për të vepruar është tani!
“Trajtimi i ndotjes së ajrit nuk është vetëm një detyrim mjedisor, por një hap kritik përmbrojtjen e shëndetit të qytetarë/eve të Republikës së Kosovës dhe për të siguruarnjëtëardhme të qëndrueshme”, theksohet në deklaratë .
Organizatat theksojnë disa hapa kyç që duhet të ndërmerren menjëherë:
✔ Mbyllja e njësive më ndotëse të termocentralit Kosova A sipas Strategjisë së Energjisë.
✔ Krijimi i një sistemi të centralizuar për monitorim dhe raportim të ndotjes për transparencë më të madhe.
✔ Fushata të vazhdueshme ndërgjegjësimi për të informuar qytetarët mbi rreziqet shëndetësore.
✔ Mbështetje për familjet me të ardhura të ulëta që të kalojnë në burime më të pastra të energjisë.
✔ Ndalimi i importit të automjeteve të vjetra dhe promovimi i transportit publik për të reduktuar ndotjen urbane. /Katror.info
Përgatiti:
