YouTube nisi si një platformë e veçantë për shpërndarjen e videove. Por, në përvjetorin e saj të 20-të, përmbajtja e saj ka transformuar në mënyrë të thellë mënyrën se si mendojmë, ndiejmë dhe ndërveprojmë me njëri-tjetrin.
Në vitin 2006, revista Time shpalli “Personin e Vitit”: ty. “Po, ty,” shkruante revista. “Ti kontrollon Epokën e Informacionit. Mirësevjen në botën tënde.” Kopertina paraqiste një pasqyrë për të reflektuar imazhin e lexuesit – të shfaqur në një ekran kompjuteri të hapur në një faqe të modeluar sipas YouTube, shkruan BBC, transmeton Katror.info.
Ishte vetëm një vit pas lansimit të YouTube, por tashmë kjo platformë kishte ndryshuar mënyrën se si e kuptonim rolin tonë në epokën që po vinte.
Mundesh me e lexu edhe…
Këtë vit shënohet 20-vjetori i YouTube. Nga një mjet i ri dhe i panjohur, është shndërruar në një shtyllë të patundshme të infrastrukturës teknologjike.
Rreth 2.5 miliardë njerëz kyçen çdo muaj. Kompania thotë se përdoruesit që e shikojnë YouTube në televizor konsumojnë një miliard orë video në ditë, pa llogaritur kohën e kaluar në aplikacion dhe faqe. Por, po aq sa YouTube ka ndryshuar mënyrën se si e përdorim internetin, ai ka pasur një ndikim po aq të rëndësishëm edhe në jetët tona jashtë tij.
“Deri pak kohë më parë, pothuajse askush nuk e merrte YouTube seriozisht,” shkruan gazetari Mark Bergen në librin e tij Like, Comment, Subscribe. “Por në shumë mënyra, YouTube përgatiti terrenin për rrjetet moderne sociale, duke marrë vendime përgjatë historisë së tij që formësuan mënyrën se si funksionojnë vëmendja, paratë, ideologjia dhe çdo gjë tjetër online.”
Videot në YouTube kanë zënë një pjesë të madhe të ndërgjegjes sonë kolektive, duke diktuar çfarë na bashkon, çfarë na ndan, çfarë na bën të qeshim, të qajmë dhe të ndiejmë neveri.
“Të gjitha dinamikat e mediave sociale – vëmendja, fama, sfidimi i mediave tradicionale janë rritur kryesisht për shkak të modelit financiar që ndërtoi YouTube,” i thotë Bergen BBC-së.
Natyra njerëzore vetë ka ndryshuar në këto 20 vite, dhe siç shihet në këto pesë video, YouTube është bërë pika kyçe e mënyrës se si e shohim veten dhe njëri-tjetrin.
Canon Rock: Lindja e bashkëpunimit në internet
Para se të kishim video të montuara në TikTok ose remix në Instagram Reels, kishte Canon Rock, i ngarkuar vetëm 10 muaj pas krijimit të YouTube. Muzikanti koreano jugor Jeong-Hyun Lim, i njohur në internet si funtwo, u ul në dhomën e tij të gjumit me një kitarë elektrike, fytyra e tij e mbuluar nga një kapelë bejsbolli dhe imazhe të pikselizuara.
Një këngë mbështetëse luan akordet e “Canon in D” të Johann Pachelbel, dhe Lim iu bashkohet, duke luajtur një kitarë të ngadalësuar në përputhje me këtë pjesë 300-vjeçare. Por loja e tij bëhet gjithnjë e më komplekse, derisa, pas rreth 40 sekondash, ai nis një solo të fuqishme, gishti i tij fluturon në tastierën e kitarës.
Reagimi ishte i jashtëzakonshëm. Ndërsa videoja mori klikime, rreth 900 përdorues dërguan përgjigje video direkt për Canon Rock – një numër i madh në një kohë kur ngarkimi i videove do të thoshte lidhje kamerën digjitale dhe mijëra të tjerë postuan versionet e tyre të këngës. Në vitin 2007, përdoruesi i YouTube Impeto ngarkoi një përmbledhje të dhjetëra videove Canon Rock, të edituara në një shirit të vazhdueshëm, sikur gjithë interneti po luante së bashku. Aftësia e muzikantëve nuk ishte diçka e re për internetin, por pjesëmarrja e përdoruesve ishte.
Canon Rock krijoi një “reciprocitet mes artistëve” që hapi derën për të parë njëri-tjetrin si partnerë krijues, thotë Brooke Erin Duffy, profesoreshë e komunikimit në Universitetin Cornell në SHBA. Duke demokratizuar procesin krijues, YouTube krijoi një melting pot për komitete të ndryshme me interesa dhe aftësi të ndryshme për të bërë internetin të tyren.
Kjo ndihmoi në frymëzimin e një ere të re të bashkëpunimit online, sipas Jean Burgess, profesoreshë e mediave digjitale në Queensland University of Technology në Australi.
“Videot si ajo e funtwo nuk ishin thjesht një performancë, ato ishin një ftesë, një “tregim aftësish dhe përcaktim standardesh për lojtarët e tjerë në ‘lojë’ që të arrihen ose tejkalohen”,thotë Burgess.
Platformat e videove të sotme na bombardojnë me partneritete marketingu dhe biseda të pafundme politike.
Por muzikantët pas Canon Rock përfaqësonin një kohë më të thjeshtë, ku bashkëpunimi nuk ishte një propozim ekonomik apo ideologjik, por një hapësirë ku ata që jetonin online në dhomat e tyre të gjumit po mësonin të shihnin njëri-tjetrin si anëtarë të një komuniteti global, një projekt që ata po e nisnin të gjithë së bashku.
lonelygirl15: Çfarë është realiteti?
Audiencat e hershme të YouTube mund të jenë të njohura me sagën e Bree, më e njohur me emrin përdorues lonelygirl15. Historia e saj filloi si një vajzë që u shkollonte në shtëpi dhe postonte video të thjeshta për jetën e saj të përditshme. Por gjërat morën një kthesë të çuditshme kur Bree zbuloi se familja e saj ishte e përfshirë në një kult fetar të çuditshëm. Gjatë javëve dhe muajve, narrativa u bë më e ngatërruar; Bree përfundimisht u arratis, duke hetuar kode sekrete, shmangur pasues të kultit dhe luftuar një organizatë të fshehtë.
Ishte gjithçka një trillim, natyrisht. Por fillimi i lonelygirl15 ishte aq e zakonshëme sa shumë nuk e dyshuan historinë deri sa drama u bë shumë fantastike për t’u injoruar. “Bree” kishte një realitet enigmatik ajo ishte aktive në lidhje me fansat në MySpace dhe komunikonte me gazetarët, dhe madje The New York Times pyeste ende nëse seria ishte e vërtetë apo një mashtrim, deri në episodin e fundit. Kjo ngjalli një debat të ashpër në forumet online, me shikues që shqyrtonin çdo gjë nga narrativa e saj te cilësia e prodhimit të videos.
Autenticiteti nuk ekziston online – gjithmonë je një personazh, edhe nëse nuk vepron si një – Mark Bergen
“Lonelygirl15 dukej se tërhiqte kaq shumë njerëz, duke sjellë ata që ndoshta nuk e dinin çfarë ishte YouTube, në këtë hapësirë,” thotë Duffy. “Autenticiteti, lidhshmëria, vulnerabiliteti, shpërndarja ekspresive.”
“Përtej satirës, seria ishte një përpjekje e qartë për të përdorur tropet dhe normat e mediave sociale për të mashtruar audiencën. Ajo shënoi një zhvillim të rëndësishëm në internet, ku disa njerëz filluan të kuptonin për herë të parë se sa të mjegullta ishin kufijtë midis faktit dhe trillimit”, thotë Duffy.
Lonelygirl15 ishte një ndryshim i madh për marrëdhëniet e përdoruesve me njëri-tjetrin, dhe detyroi disa të shqyrtonin identitetet që ata vetë po krijonin online, thotë Bergen. “Në disa mënyra, seria lonelygirl15 ishte përpara kohës,” thotë ai.
“Ishte një koment i zgjuar për faktin që autenticiteti nuk ekziston online gjithmonë je një personazh, edhe nëse nuk vepron si një”, shton ai.
Kjo ngjalli pyetje për identifikimin e së vërtetës në internet dhe ndihmoi në krijimin e një rendi të ri ku çdo postim, pa marrë parasysh sa i pafajshëm, është subjekt i hetimit dhe mosbesimit.
Videot e daljes: Vetvetja jonë e autentike
Viti 2011. Një djalë i ri ulet përpara një harte të botës. Duart dhe zëri i tij dridhen ndërsa telefonon babain e tij. Ishte Randy Phillips, një ushtar në Forcat Ajrore të SHBA, dhe ai po filmonte veten duke i thënë babait të tij se është gej.
Phillips drejtonte një kanal të quajtur “AreYouSurprised”, ku dokumentonte jetën e tij nën politikën “Mos pyet, mos thuaj” të SHBA-së.
Në videot e tij të mëparshme, Phillips e poziciononte kamerën për të mbajtur fytyrën e tij jashtë pamjes, por disa orë pas heqjes së politikës, ai ishte plotësisht i ekspozuar. Phillips nuk ishte i vetmi. Postimi i tij ishte një shembull i hershëm i “videove të daljes”, një lloj videoje në YouTube që bëri gjithnjë e më shumë ndikim me kalimin e kohës.
“Shikimi i njerëzve të vërtetë LGBTQ+ që ndanin udhëtimet e tyre të daljes në platforma si YouTube ofroi një mundësi për njerëzit gej dhe transgjinorë në mbarë botën për të kuptuar se nuk ishin vetëm,” thotë Zach Eisenstein, drejtor i komunikatave në The Trevor Project, një grup avokatie për LGBTQ+.
“Kur YouTube po fillonte, unë isha një adoleshent që po kuptoja identitetin tim,” thotë ai.
“Më ndihmoi shumë në udhëtimin tim të daljes”, shton ai.
‘PSE PO I LË SOCIAL MEDIAT’: Kur është mjaftueshëm?
“Kjo është për veten time 12-vjeçare,” fillon YouTuberja australiane Essena O’Neill në atë që ajo e quajti videon e saj të fundit në YouTube në vitin 2015.
Gjatë 17 minutave të ardhshme, O’Neill shpjegoi vendimin e saj për të braktisur të gjitha mediat sociale dhe bëri një apel pasionant për ndjekësit e saj që të bëjnë të njëjtën gjë.
Historia e O’Neill synonte “realitetin e përgatitur” të prodhimit të videove dhe mediave sociale dhe efektet e dëmshme mbi shëndetin mendor. Ishte një shenjë për ato që do të ndodhnin.
“Drejtimi i një kanali është shumë si drejtimi i një shirit ecës,” thotë Matt Koval, një filmograf dhe ish-drejtor i lidhjeve me krijuesit në YouTube. “Nëse ndalon, nëse largohesh për një periudhë të gjatë kohe, shikuesit e tu do të kalojnë dhe do të fillojnë të shikojnë të tjerë, thjesht nga natyra, dhe mund të jetë e vështirë të rikthehesh.” Dhe shumë krijues, madje që në vitet e para të YouTube, nuk u kthyen kurrë.
Video-të e largimit janë bërë një nënzhanër social media për veten e tyre gjatë dekadës së kaluar – njerëzit në vëmendjen e publikut duke kuptuar se kanë marrë mbi vete shumë ose se kanë nevojë për një pushim. Por largimi i O’Neill ndihmoi në ndezjen e një diskutimi më të gjerë.
“Njerëzit janë shumë shpërfillës ndaj ndikuesve dhe krijuesve,” thotë Duffy. “Ajo që përjetojnë punëtorët krijuesi parashikon trende më të gjerë në ekonomi.”
Nuk ishte vetëm krijuesit që po përballeshin me lodhjen në internet. Në vitet e para, media sociale ishte shpallur si mundësi utopike, një vend ku njerëzit do të mblidheshin për të ndarë ide përtej kufizimeve të portierëve tradicionalë. Por me kalimin e kohës, një diskutim i ri erdhi për cilësitë e mundshme të varësisë të mediave sociale dhe efektet negative mbi kohën, vëmendjen dhe shëndetin mendor.
Falë pjesërisht një shtytjeje nga krijues si O’Neill, të cilët ofruan përvojën e tyre si një model, bisedat për marrëdhënien tonë me internetin filluan të ndryshojnë. Dhjetë vjet më vonë, arritëm në një pikë ku autoritetet e përshkruajnë median sociale si një krizë të plotë shëndetësore publike por ky ndryshim në mendim nuk ka qenë i mjaftueshëm për të mbajtur njerëzit larg internetit. Përdorimi i mediave sociale në YouTube dhe gjetkë është më i lartë se kurrë, dhe këto ditë, O’Neill vetë është rikthyer online.
Një zëdhënës i Google, kompania amë e YouTube, thotë se platforma punon fort për të siguruar që ofron një rrjet të shëndetshëm dhe të plotësuar, si për krijuesit ashtu edhe për përdoruesit që thjesht vijnë për të shikuar. “Çdo krijues i YouTube ka një definicion të ndryshëm të suksesit, dhe kemi mekanizma mbështetës në vend dhe vazhdojmë të ndërtojmë një komunitet që lejon krijuesit të lulëzojnë në bazë të nevojave dhe aspiratave të tyre individuale dhe biznesore,” thotë zëdhënësi. “
Ne duam që krijuesit të bëjnë videot e tyre në një mënyrë të shëndetshme dhe të qëndrueshme, dhe krijimi i përmbajtjes duhet të jetë gjithmonë prioritet ndaj prodhimit të një sasie të caktuar videosh”, shton ai.
YouTube ka investuar në një numër përpjekjesh për të promovuar shëndetin mendor mes përdoruesve të saj dhe në mbarë botën.
Ndërsa dominimi i YouTube rritej, përdoruesit filluan të ishin gjithnjë e më të pakënaqur me mënyrën si kompania përdorte pushtetin.
Më shumë njerëz se kurrë po shikonin video në YouTube në vitet 2010, me faqen që mesatarisht kishte një miliard përdorues në muaj që nga viti 2013, sipas kompanisë. Por ndërsa YouTuberët po bëheshin më të rehatuar duke ndarë mendimet dhe opinione, disa nga ato ndjenja u kthyen ndaj platformës vetë.
Për vite me radhë, YouTube lëshonte një video përmbledhëse vjetore duke u kthyer pas në tendencat më të mëdha kulturore të shërbimit.
Ajo që filloi si një përmbledhje një minutëshe e një e gjysmë, u shndërrua në prodhime me buxhet të madh, duke bashkuar një listë gjithnjë e më të gjatë krijuesish të njohur dhe personalitete që ripërsërinin momentet virale të shoqëruara me këngë të përpunuara. Ishte një video që u pritur mirë deri në vitin 2018.
Brenda një jave, YouTube Rewind 2018 arriti mbi 10 milion pëlqime të pakëndshme, duke e bërë atë postimin më të urryer të të gjitha kohërave në YouTube.
Kritikat erdhën nga çdo anë, duke përfshirë edhe vajzën e CEO të YouTube, duke argumentuar se kompania po promovonte një pikëpamje përvetësuese të platformës që shërbente interesat e saj korporatë, një që nuk reflektonte se si njerëzit po përdornin dhe përgjigjeshin ndaj shërbimit.
“Komuniteti, i cili dikur ishte i nderuar nga YouTube, nuk ndjehet më i përfshirë në kulturën që YouTube dëshiron të promovojë,” shkroi gazetari Julia Alexander atëherë. Shpejtësia dhe shtrirja e reagimit ishte diçka që kompania nuk e kishte parë kurrë më parë.
“Për një kohë të gjatë, YouTube ka qenë mjaft tolerant ndaj kritikave të krijuesve dhe audiencës,” thotë Bergen.
Por “kompania nuk ka qenë kurrë e shkëlqyer për të lexuar atmosferën”, shton ai.
Pavarësisht kritikave, YouTube mban se është një hapësirë përfshirëse, e ndërtuar për të lejuar që komuniteti i saj të lulëzojë dhe të ndjehet i fuqizuar.
“YouTube nuk ka vetëm demokratizuar përmbajtjen, por ka demokratizuar mundësitë,” thotë një zëdhënës i Google. “Në YouTube, ne zhvilluam një qasje të plotë për të siguruar që jemi një platformë transmetimi videosh për përmbajtje me cilësi të lartë.”
Kjo përfshin një set udhëzimesh të forta për komunitetin, thotë zëdhënësi, një të cilin kompania punon për ta zbatuar njësoj për të gjithë përdoruesit në mënyrë që të luftojë përhapjen e përmbajtjes dëmprurëse dhe të ndërtojë një mjedis të shëndetshëm që lejon përdoruesit të lulëzojnë.
Rewind 2018 zbuloi një armiqësi të thelluar që po shfaqej në hapësirën online. “Ishte një ndryshim i dukshëm,” thotë Duffy. Në ditët e para, diskutimet mbi YouTube përqendroheshin rreth idesë se ajo promovonte një kulturë pozitiviteti.
Slogani i YouTube ishte “Transmetoni veten” – krijuesit dhe përdoruesit e shihnin faqen si një projekt që po e punonin së bashku.
Por ndërsa koha kaloi, një ton armiqësor shpërtheu në platformë, thotë Duffy, dhe shumë filluan të ndihen se YouTube që ata ndihmuan të ndërtohej kishte bërë shumë fuqi.
Ndryshimi më i madh, ndoshta, ishte se si njerëzit e kuptuan rolin që ata luanin në platformë; dikur ata po e krijonin YouTube, por tani ata thjesht po e përdornin atë. /Katror.info
Përgatiti:
