Çka e përmirëson cilësinë e ajrit në Kosovë?

A e dini se pse nga tetori deri në shkurt, ajri në Kosovë arrin nivelet më të larta të ndotjes? Sipas ambientalistëve kjo ndodh për shkak të përdorimit të qymyrit dhe drurit për ngrohje, trafikut të shtuar dhe kushteve atmosferike që bllokojnë ndotësit pranë tokës.

Prishtina, Sarajeva dhe Shkupi janë ndër qytetet më të ndotura në rajon, ndërsa nganjëherë Prishtina krahasohet me Delhin dhe Dakan për nivelet e larta të ndotjes.

Shkumbin Shala, specialist i cilësisë së ajrit në Institutin Hidrometeorologjik të Kosovës, i tha Katror Medias se “ndotja e ajrit në Kosovë, veçanërisht në Prishtinë, fillon nga tetori dhe vazhdon deri në shkurt. Sipas tij nivelet më të larta regjistrohen gjatë ndërrimit të viteve, siç ndodhi nga 2024 në 2025, kur ajri u rëndua ndjeshëm.

Sipas standardeve të Agjencisë për Mbrojtjen e Mjedisit në SHBA, cilësia e ajrit konsiderohet e mirë kur indeksi është 0-50, e moderuar 51-100 dhe mbi 100 fillon të jetë e dëmshme për shëndetin. Në dhjetor 2024, indeksi i cilësisë së ajrit (AQI) në Prishtinë arriti vlerën 224, sipas Ambasadës Amerikane, duke u klasifikuar si shumë i dëmshëm. Në janar 2025, vlerat shpesh ishin mbi 200, duke e renditur Kosovën ndër vendet me ajrin më të ndotur në botë.

Po kush janë ndotësit kryesorë? Sipas Shalës, burimet kryesore të ndotjes në Kosovë përfshijnë: Termocentralet Kosova A dhe B, ngrohja me dru e qymyr në ekonomi familjare dhe biznese, transporti rrugor, deponitë e mbeturinave, bujqësia dhe gurëthyesit.

Instituti Hidrometeorologjik i Kosovës monitoron cilësinë e ajrit përmes 12 stacioneve fikse dhe një stacioni mobil, duke matur ndotës si PM10, PM2.5, NO2, SO2 dhe O3.

Instituti Kombëtar i Shëndetësisë Publike ka bërë thirrje që, kur ndotja është e lartë, qytetarët të shmangin daljet e panevojshme jashtë, veçanërisht grupet e rrezikuara si fëmijët, të moshuarit dhe personat me probleme respiratore.

Si mund të përmirësohet situata?

Shala rekomandon:se duhet te zbatohet Strategjia për Mbrojtjen e Mjedisit 2022-2030; mbikëqyrja e rreptë e ndotësve industrialë; promovimi i transportit alternativ dhe teknologjive të pastra; rritja e sipërfaqeve të gjelbra në qytete dhe investime më të mëdha në projekte për ajër më të pastër. 

Por, edhe ne si qytetarë mund të ndikojmë të paktën me hapa të vegjël në përmirësimin e cilësisë së ajrit duke përdorur transportin publik, biçikletën apo ecjen në vend të makinës; duke kufizuar përdorimin e drurit dhe qymyrit për ngrohje; mbjelljen e më shumë pemëve dhe ruajtjen e hapësirave të gjelbra; reduktimin e mbetjeve dhe riciklimin; përdorimin e pajisjeve shtëpiake me efikasitet të lartë energjetik e mbështetjen e politikave që promovojnë ajrin e pastër dhe energjinë e ripërtëritshme./Katror.info