David Lynch ka thënë një herë se u frymëzua për t’u bërë regjisor kur, teksa pikturonte, dëgjoi papritur një fllad ere dhe pa veprën e artit të lëvizte mbi pëlhurën e pikturës.
Ky moment përcaktoi fiksimin e tij me ‘shikimin e pikturave që lëvizin’, por gjithashtu edhe prirjen e tij për të pazakonshmen duke ‘ndryshuar realitetin në ekranin e vogël dhe të madh për gati 40 vite, shkruan BBC, transmeton Katror.info.
Regjisori amerikan 78-vjeçar, i cili ka ndërruar jetë disa muaj pasi njoftoi diagnozën me emfizemë[ sëmundje kronike që prek mushkëritë], u bë fytyra bashkëkohore e botëve të çuditshme dhe shqetësuese, shpesh të fshehura brenda shoqërisë së përditshme nga seriali televiziv ‘Twin Peaks’ te filma si ‘Blue Velvet’, ‘Mulholland Drive’ dhe ‘Inland Empire’.
Mundesh me e lexu edhe…
Një ëndërrimtar i shpallur vetë, Lynch u bë i njohur përmes kinemasë së mesnatës me filmin Eraserhead në vitin 1977. Ky horror çorientues, që trajton paranojën mashkullore, krijoi një model të shumëdimensional që do të karakterizonte gjithë krijimtarinë e tij.
Katër dekada më vonë, ai jetoi për të parë stilin e tij të përjetësohej si një mbiemër në fjalorin e Oksfordit. Lynchian, përkufizohet si ‘përzierja e elementeve sureale ose të errëta me ato të zakonshmet’ një nderim i denjë për të nominuarin katër herë për Oscar dhe marrësin e çmimit për arritje jetësore, karakteri i të cilit ishte po aq i madh sa edhe filmat e tij.
David Keith Lynch: Një jetë mes artit dhe absurditetit surreal
David Keith Lynch lindi më 20 janar 1946, në Missoula, Montana. Djali i një shkencëtari kërkimor në Departamentin e Bujqësisë, ai kaloi një pjesë të madhe të fëmijërisë duke lëvizur nga një shtet në tjetrin me vëllaun dhe motrën e tij.
Prindërit e Lynch e inkurajuan që herët për ambiciet e tij artistike. Në një intervistë për Rolling Stone më 1990, ai kujtonte se si nëna e tij ‘e shpëtoi’ duke e nxitur të vizatonte mbi letër të zakonshme në vend që të përdorte libra ngjyrosjeje, ku ‘ideja e tërësishme është të qëndrosh brenda vijave’.
Kjo qasje frymëzoi filmat e tij, të shënuar nga një frymë rebele që ai pretendonte se zgjati nga mosha 14 deri në 30 vjeç. “Njerëzit rebelojnë për kaq shumë kohë sot,” thoshte ai, “sepse jemi të ndërtuar për të jetuar më gjatë.”
Zhgënjimi rinor ndaj qetësisë së jetës periferike e la atë duke kërkuar për ‘diçka të jashtëzakonshme’ që të sfidonte sipërfaqësinë e idealeve familjare të viteve ’50, një ëndërr të errët që filmat dhe shfaqjet e tij e sollën në jetë.
Debutimi i tij në film, ‘Eraserhead’, një film bardh e zi, përmbushi këtë vizion më me suksese vitet e tij në shkollën e artit. Në qendër të filmit është një personazh që bie në çmenduri pasi bëhet baba.
Zhvillimi në Hollywood
Filmi tërhoqi vëmendje si një hit në kinematë e mesnatës dhe solli një zhvillim kur një anëtar i publikut e rekomandoi Lynch te Mel Brooks. Ky i fundit i besoi drejtimin e filmit Elephant Man, i cili u shndërrua në një sukses emocional dhe kritik.
Lynch mori nominime për Oscar për regjisorin dhe skenarin e adaptuar, si pjesë e tetë nominimeve të filmit, përfshirë atë për filmin më të mirë.
Megjithatë, adaptimi i tij i romanit të njohur fantastiko-shkencor Dune më 1984 dështoi të tërhiqte të njëjtin sukses. Lynch më vonë pranoi se ky projekt pothuajse ‘e shkatërroi’ karrierën e tij.
Thellimi i stilit të tij unik
Lynch gjeti përsëri sukses duke u kthyer tek stili i tij i veçantë, duke eksploruar kontrastet mes bukurisë dhe tmerreve të Amerikës në filma si ‘Blue Velvet’ dhe serialin e tij legjendar ‘Twin Peaks’.
Ky i fundit, një dramë misterioze që eksploron vrasjen e mbretëreshës së bukurisë Laura Palmer, bëri jehonë të madhe në publik, duke fituar tre çmime Golden Globe dhe duke ndryshuar qasjen ndaj televizionit në SHBA.
Një trashëgimi e përjetshme
Përmes filmave si Mulholland Drive dhe Inland Empire, Lynch eksploroi temat e identitetit, famës dhe errësirës që fshihet pas fasadave të Hollywood-it.
Kritikët dhe fansat e tij e cilësojnë atë si një ikonë kulturore që ka ndikuar thellësisht artin bashkëkohor.
Në vitet e fundit të jetës, ai vazhdoi të krijonte, duke eksploruar muzikën, pikturën dhe projekte të tjera artistike. Megjithatë, ai kurrë nuk e braktisi dashurinë për kinemanë dhe vizionin e tij unik.
David Lynch vdiq pas një beteje me emfizemën, por ndikimi i tij në art dhe kulturë mbetet i gjallë./Katror.info
Përgatiti:
