Pamjet e mbushura me mbeturina plastike në rrugë, lagje, parqe dhe hapësira të tjera të gjelbra janë bërë gjithnjë e më të zakonshme në Kosovë, duke reflektuar një nevojë urgjente për ndryshime në mënyrën sesi i trajtojmë mbeturinat dhe riciklimin. Këto janë hapësira që kërkojnë veprime konkrete për të adresuar një problem të madh që ndikon drejtpërdrejt në mjedis dhe cilësinë e jetës sonë, shkruan Katror.info.
Sot, me rastin e Ditës Ndërkombëtare të Riciklimit, është momenti i duhur për t’u kujtuar se Kosova ende nuk ka një sistem të zhvilluar dhe të integruar për riciklimin e shisheve plastike, qelqit, dhe kanaçeve. Ky proces, ndonëse i thjeshtë, ka ndikim të jashtëzakonshëm në mbrojtjen e ambientit dhe kursimin e burimeve natyrore, duke përmirësuar cilësinë e jetës për të gjithë.
Dita Ndërkombëtare e Riciklimit është një ngjarje vjetore që ka për qëllim të rrisë vetëdijen për rëndësinë e riciklimit dhe të inkurajojë njerëzit të ndërmarrin veprime për të reduktuar mbeturinat dhe mbrojtur mjedisin. Kjo ditë bashkon individë, organizata dhe qeveri nga mbarë bota për të promovuar praktikat e qëndrueshme dhe për të theksuar përfitimet e riciklimit.
Mundesh me e lexu edhe…
Riciklimi i plastikës, për shembull, ka ndikim të drejtpërdrejtë në uljen e ndotjes, duke reduktuar sasinë e mbeturinave që përfundojnë në natyrë dhe në deponitë e mbeturinave. Përveç ndihmës në mbrojtjen e mjedisit, ky proces mund të sjellë edhe përfitime ekonomike, si krijimi i mundësive të reja punësimi dhe zhvillimi i qëndrueshëm. Nëpërmjet riciklimit, mund të shfrytëzojmë burimet më me përgjegjshmëri dhe të ruajmë planetin për brezat që do të vijnë.
Plastika, dhe sidomos mikroplastika, është bërë një kërcënim serioz për mjedisin dhe shëndetin tonë. Plastika nuk dekompozohet lehtësisht, dhe pjesët e saj të vogla, si mikroplastika, ndodhën në ujëra dhe tokë, duke ndotur lumenj, liqene dhe oqeane, dhe duke kërcënuar biodiversitetin. Më shumë se kaq, ato përfundojnë në ushqimin dhe pijet që konsumojmë, dhe ndikojnë direkt në shëndetin tonë. Hulumtimet e fundit kanë treguar se mikroplastika është tashmë pjesë e sistemit tonë ushqimor, dhe mund të ketë efekte të padukshme, por të mundshme në shëndetin tonë.
Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH), rreziqet shëndetësore ekzistojnë në të gjitha fazat e ciklit të jetës së plastikës, nga prodhimi dhe përdorimi deri te riciklimi dhe hedhja. Plastika e përdorur në produkte të përditshme përmban kimikate të dëmshme, dhe një pjesë e madhe e tyre mund të kalojë në ambient, duke ndikuar negativisht në shëndetin e kafshëve, bimëve, dhe njerëzve. Një shqetësim gjithashtu është përmbajtja e mikro- dhe nano-plastikave, që mund të thithen nga trupat tanë përmes ajrit, ushqimit dhe ujit. Ekspozimi ndaj këtyre mikroplastikave dhe kimikateve të përdorura për të dhënë vetitë specifike plastikës po bëhet gjithnjë e më shqetësues për shëndetin publik.
Bashkimi Evropian ka forcuar masat për mbrojtjen e mjedisit nga plastika, duke ndaluar përdorimin e plastikës njëpërdorimshme si pjatat, gotat dhe qeset plastike që nga korriku i vitit 2021. Sipas vlerësimeve të BE-së, këto produkte përbëjnë rreth 70% të mbeturinave detare në Evropë. Qëllimi kryesor i BE-së është që deri në vitin 2030, çdo plastikë e mbetur të jetë e ripërdorshme ose e riciklueshme.
Një nga çështjet kryesore që duhet të adresohen është menaxhimi i mbeturinave. Praktikat e dobëta të menaxhimit të mbeturinave dhe mungesa e sistemeve efikase të riciklimit janë disa nga shkaqet që çojnë në mbingarkesën e deponive dhe shpërndarjen e mbeturinave plastike në mjedis. Kjo ndikon negativisht në cilësinë e ajrit, ujit dhe tokës, duke përkeqësuar më tej ndotjen e ambientit.
Përballë këtyre sfidave, është e rëndësishme të ndërmarrim hapa të menjëhershëm për të rritur vetëdijen për riciklimin dhe të nxisim politikat dhe praktikat e qëndrueshme për të ulur ndikimin e plastikës dhe mbeturinave në mjedis. Pjesëmarrja e qytetarëve, si individë, grupe komunitetesh dhe biznese, është thelbësore për suksesin e këtij procesi. Vetëdijesimi dhe veprimi tani mund të kontribuojnë në një të ardhme më të pastër, më të shëndetshme dhe më të qëndrueshme për të gjithë ne dhe për brezat që do të vijnë.
Ministria e Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës ka ndërmarrë disa hapa për të luftuar ndotjen nga plastika dhe mbeturinat. Nga shtatori i vitit 2023, janë bërë me pagesë qeset plastike, një masë që ka për qëllim uljen e përdorimit të plastikës njëpërdorimshe dhe nxitjen e përdorimit të alternativave të qëndrueshme. Megjithatë, sistemi i rimbursimit të depozitave që u njoftua për t’u lansuar në shkurt të vitit 2024, ende nuk është funksionalizuar.
Sipas të dhënave të Agjencisë së Statistikave të Kosovës për vitin 2023, mesatarja e mbeturinave komunale të grumbulluara në Kosovë ishte 278 kg për banorë në vit, ndërsa mesatarja e mbeturinave komunale për banorë në ditë ishte 0.76 kg. Kjo tregon se mbeturinat janë një problem i dukshëm që kërkon një menaxhim më të mirë dhe një angazhim më të madh nga të gjithë për të përmirësuar situatën e riciklimit dhe mbrojtjes së mjedisit.
Përballë këtyre sfidave, është e rëndësishme që të ndërmarrim hapa për të rritur vetëdijen për riciklimin dhe për të inkurajuar politikat dhe praktikat e qëndrueshme që do të ndihmojnë në uljen e ndikimit të plastikës dhe mbeturinave në mjedis. Pjesëmarrja e qytetarëve, përfshirë individët, komunitetet dhe bizneset, është thelbësore për suksesin e këtij procesi. Vetëdijesimi dhe veprimi tani mund të kontribuojnë në një të ardhme më të pastër, më të shëndetshme dhe më të qëndrueshme për të gjithë ne dhe për brezat që do të vijnë.
Një shembull konkret i këtij angazhimi është puna e OJQ-së “Rilindja Gjelbër,” e cila ka pasur një ndikim pozitiv të madh në qytetin e Pejës, duke rritur ndjeshëm mbledhjen dhe menaxhimin e mbeturinave të tekstilit.
Ky projekt është një shembull i shkëlqyer se si veprimet lokale mund të kontribuojnë në një ndryshim më të gjerë. Në Pejë, përveç mbledhjes së mbeturinave të zakonshme, ka filluar një iniciativë për mbledhjen e mbetjeve të tekstilit, të cilat zakonisht përfundojnë në deponi, duke krijuar një mundësi për riciklim dhe rimodelimin e materialeve.
Ky lloj angazhimi është një model që mund të shtrihet në qytete të tjera të Kosovës dhe të shërbejë si frymëzim për masa më të gjerë që do të ndikojnë pozitivisht në mjedisin dhe shoqërinë. /Katror.info
Përgatiti:
