“Domethanë mendoj që ai që don me punu, mundet edhe pa mjete me punu. Unë prej zeros kam fillu. Tash në fshatin tonë ka shumë gra që janë punëtore e gra të zoja, por beso që nuk e kemi ditë vlerën e grave të Oshlanit, se nuk ka ditë dikush që me na shti me ecë e me na drejtu në shoqata. Tash i kemi tri pika në fshatin tonë. Një pikë e kena me pemë dhe perime (përpunim), një e kena me ambëlsina dhe është edhe pika jem që është me gatime tradicionale.”
Kështu thotë Sabile Xhaka nga Oshlani. E apasionuar pas gatesave tradicionale dhe përpunimit të pemëve dhe perimeve, si shumë gra të tjera ka filluar të përgatisë dhe shesë produket e saj kudo që ka pasur mundësi, duke arritur kështu që gradualisht të rrisë të ardhurat e saj, por njëherazi edhe të rrisë biznesin e saj.
Ajo, tani ka në shfrytëzim një nga shtandet mobile të vendosura në qendër të Vushtrrisë, ku shet gatesat dhe prodhimet e veta të bëra me shumë merak.
Mundesh me e lexu edhe…
“Shes krejt gatesat tradicionale. Për çdo ditë i bijmë (gatesat). Punëtorinë e kam në fshatin Oshlan. Këtu i bi përditë bakllavat tradicionale si këtyne herë me petë të teruna, bi flija, tespishte, lloj-lloj pite, mantia etj. tash që asht koha e turshive sjelli turshi të llojllojshme, pestil, gjithçka,” shprehet ajo në një intervistë për Katror Media.
E pyetur se sa të vështirë e ka pasur rrugëtimin drejt pavarësisë ekonomike dhe sigurimin e tregut plot pozitivitet Sabilja përgjigjet:
“Po sa më përket mua, nashta e kam dashtë gjithë këtë punë dhe kam pasë dëshirë me kanë e panvarun prej burrit, e nashta që e kam dashtë shumë punën nuk më ka ardhë shumë zor.”
“Domethanë mendoj që ai që don me punu, mundet edhe pa mjete me punu. Unë prej zeros kam fillu. Tash e falenderoj Zotin dhe shoqatën Gratë për Gratë, se hapat e parë i kemi marrë prej saj,” thotë ajo.
Sabile Xhaka është një nga rreth 40 mijë gratë nga tërë Kosova që biznesin e kanë ngritur me ndihmën e organizatës joqeveritare Women 4 Women (W4W).
Drejtoresha e kësaj organizate, Ilirjana Jaka Gashi, në një intervistë për Katror Media shpjegon se përveç trajnimeve për aftësim profesional dhe ngritje të vetëdijes, organizata u ka ndihmuar grave edhe përmes granteve dhe programeve për ngritje të kapaciteteve.
“Si organizatë vendore kemi vazhdu që të përkrahim gratë jo vetëm si individë; si gra të cilat kanë nevojë për një profesion, por edhe bizneset e grave; qoftë start up-a, qoftë gra që kanë një ide për biznes, apo që e kanë biznesin tashmë të themeluar. Ne i përkrahim në mënyra të ndryshme, por kryesisht i përkrahim me ngritjen e kapaciteteve dhe me grante,” thotë Jaka Gashi.
Përmes një game të gjerë programesh dhe iniciativash, kjo organizatë ofron mundësi arsimimi, trajnime profesionale njëvjeçare dhe qasje në shërbimet thelbësore të kujdesit shëndetësor.
Sipas zonjës Jaka Gashi, këto përpjekje synojnë të rrisin pavarësinë ekonomike dhe mirëqenien e përgjithshme të grave, duke nxitur përfundimisht vetëvlerësimin dhe besimin e tyre.
“Mundohemi që të ju ofrojmë grave ose përmirësimin e aftësive të cilat tashmë i kanë, ose përfitimin e aftësive të reja. Hortikultura, bletaria, rrobaqepësia, punëdorja janë trajnimet tona…, Tash së voni e kemi dhe një trajnim të cilin organizatat e tjera nuk e mbajnë; kujdesi për fëmijë prej 0-6 vjet.”
Ajo thotë se një nga misionet kryesore të Women 4 Women është t’u sigurojë grave në Kosovë mjetet, njohuritë dhe burimet që u nevojiten për të thyer barrierat shoqërore dhe për të realizuar potencialin e tyre të plotë.
“Ne merremi me fuqizimin social dhe ekonomik (të grave), dhënien e mundësive përmes aftësimit dhe përmes dhënies së mjeteve grave të cilat kanë nevojë që ta ndryshojnë jetën e tyne; të bëhen pjesë aktive e kësaj shoqërie dhe të kontribojne – të marrin dhe të japin ma shumë në shoqëri.”
Falë rrjetëzimit dhe suksesit të programeve në të kaluarën, ka ndryshuar edhe qasja e organizatës ndaj punës me gratë, meqë sipas Ilirianës, krahasuar me të shkuarën edhe nevojat dhe rrethanat në të cilat gratë ndodhen janë përmirësuar.
Edhe pse ende jo në nivel të kënaqshëm, pavarësimi ekonomik e social i grave gradualisht po sjellë rezultatet e para.
“Ne shohim tek komunitetet ku kemi punu që pastaj janë punësu edhe gratë përreth. Prej asaj gruaje janë punësu gratë përreth. Janë rritë të ardhunat e grave dhe jo vetëm të ardhunat, por edhe liria e lëvizjes, e drejta e shprehjes, e drejta që t’i ndihmosh dikujt tjetër,” thotë ajo.
E që në këtë mes kontribut të pashoq kanë edhe vetë gratë përfituese, sipas Ilirianës e tregon rrjetëzimi që gratë e kanë bërë me njëra tjetrën, sidomos përgjatë viteve të mëparshme, ku rrethanat ishin më sfiduese.
“Rrjeti jonë (i grave) është shumë i gjanë. Janë diku rreth 40 mijë gra të cilat kanë kalu nëpër dyert tona dhe përmes rrjetit tonë, prej një gruaje tek gruaja tjetër – kjo ka qenë mënyra jonë. Tash do të mundohemi që të kontribojmë në mënyra të tjera; se si të përkrahen gratë të cilat dojnë më e themelu biznesin, me fillu me eksportu, me e shitë produktin etj.”
Sabile Xhaka është një nga shumë gratë që po e ndan dijen dhe suksesin e saj me të tjerët. Pasi që tashmë ka ngritur biznesin e saj, ajo tash po i këshillon gratë e tjera të fshatit të marrin pjesë në trajnime e panaire të ndryshme dhe të ngrisin biznesin e tyre personal.
“E kam pa që është mirë me punu dhe andërr e kam pasë me pasë nji biznes temin. Për gjithçka është me rëndësi me kanë e pavarun. Burri jem u kanë kapiten në FSK dhe e ka pasë rrogën e mirë dhe gjithë më ka mbështet’, por tash me paret e mija e me punë timen asht krejt ndryshe.”
Iliriana shpjegon se falë fuqizimit të grave promovohet barazia gjinore dhe thyhen stereotipet tradicionale që nxitë një kulturë respekti dhe përfshirjeje. Madje ajo shton se fuqizimi ekonomik jo vetëm që rrit pavarësinë ekonomike individuale të grave, por gjithashtu kontribuon në rritjen e përgjithshme ekonomike.
“Ende shoqnitë, jo vetëm e jona, nuk janë të vetëdijshme që fuqizimi i grave qoftë ekonomik, qoftë social nuk shkon vetëm në dobi të grave, por shkon në dobi të të gjithëve,” thotë Iliriana Jaka Gashi –
Kështu, sipas saj, organizata që ajo udhëheq synon që vazhdimisht të nxisë gratë që të shtyejnë njëra-tjetrën përpara duke dhënë kontributin e tyre në shoqëri.
“E mira, ashtu si e keqja – përhapet. Ne mundohemi që ta mbjellim të mirën e cila pastaj sikur valë shkon në komunitet.”
Sipas Institutit Riinvest, rreth 80% e grave në Kosovë nuk janë aktive në fuqinë punëtore dhe për ato që janë shkalla e papunësisë është 37%. E ende më e vogël është përfshirja e grave në sektorin e biznesit, meqë gratë zotërojnë vetëm 10% të bizneseve të cilat janë kryesisht biznese të vogla dhe të mesme.
Organizatat për të drejtat e grave thonë se për të nxitur punësimin më të madh të grave, autoritetet fillimisht duhet të ndryshojnë Ligjin e Punës, pjesën për pushimin e lehonisë, si dhe të ndërtojnë më shumë kopshte për fëmijë. /katror.info/
Edicionin #24 të plotë e gjeni KËTU 🙂
Kliko këtu dhe bonja Follow/pëlqeje Katror.info për me pa veç Lajme të Mira 🙂
Përgatiti:
