Ishulli i largët nga brigjet e Donegal-it, dikur i populluar plotësisht deri në vitet ’70, sot po ringjall një mënyrë jetese të harruar. Pa makina dhe i paprekur nga modernizimi, ai mirëpret udhëtarët aventurierë që kërkojnë qetësi dhe autenticitet.
Ishulli i largët i Owey (ose Uaigh në gjuhën irlandeze, që do të thotë “shpellë”) ndodhet në Oqeanin Atlantik, larg bregut perëndimor të Donegal-it, rreth 15 minuta me varkë nga ishulli Cruit, i cili është i lidhur me tokën përmes një ure të shkurtër për makina, shkruan BBC, përcjell Katror.info.
Nuk ka shërbim trageti për Owey; vizitorët mund ta arrijnë ishullin vetëm me kajak ose me varkë private. Gjithashtu, nuk ka as energji elektrike dhe as ujë të rrjedhshëm, kështu që vetëm dritat e largëta që shkëlqejnë nga toka e madhe janë një kujtesë e civilizimit dhe e presioneve të kohës moderne diku më larg.
Mundesh me e lexu edhe…
I fundit herë që ishulli ishte i banuar me kohë të plotë ishte në vitet 1970, kur rreth 100 banorë dhe 30 familje jetonin këtu në kulmin e popullsisë së tij. Por joshja e kushteve moderne në tokën e madhe çoi në një rënie të vazhdueshme të banorëve, dhe në vitin 1977, të fundit banorë e braktisën ishullin, duke e lënë atë të pabanuar për më shumë se 25 vjet.
Julie Diamond ndan përvojën e saj për BBC-në se duke e konsideruar atë si një fundjavë të gjatë në Owey me grupin Wild Women of the Woods (Gratë e Egra të Pyjeve) nga Irlanda e Veriut, një organizatë me mbi 4,000 anëtare që synon të lidhë gratë nga e gjithë Irlanda për të përjetuar natyrën dhe aventurat së bashku në mjedise të egra dhe të paprekura.
Rachel Pedder, entuziaste e natyrës dhe themeluese e organizatës, dëshironte ta çonte grupin “diku jashtë shtigjeve të zakonshme dhe që nuk është lehtësisht i arritshëm”.
Tutje, ajo shpjegoi se sa sfiduese ishte të mbërrije atje
“Në çdo ishull tjetër mund të shkosh me traget, të shëtisësh dhe të qëndrosh, ndërsa Owey i përket plotësisht komunitetit. Duhet të jesh shumë i kujdesshëm ndaj faktit që ky është vërtet ishulli i tyre dhe, për sa kohë që e respekton këtë, ata janë mikpritës,” shtoi ajo.
Ndërkohë, Paul Cowan, një nga pionierët e parë të ringjalljes së Owey-t, kujtoi se kishte kaluar adoleshencën në ishull, pasi familja e tij ishte zhvendosur atje në fillim të viteve 1970 për t’i shpëtuar trazirave në rrugët e Belfastit gjatë kulmit të Konfliktit në Irlandën e Veriut.
“Nëna ime është nga ishulli Rutland, që ndodhet pranë Owey-t,” shpjegoi ai.
“Trazirat ishin bërë shumë të këqija dhe babai im mendoi se mënyra më e mirë për t’i shpëtuar ishte të blinte një shtëpi në një ishull. Kaq ishte. Të gjithë u zhvendosëm në Owey”, shtoi ai.
Pasi u kthyen në Belfast për t’u martuar dhe për të ndërtuar jetën e tyre familjare, Cowan dhe vëllai i tij vendosën t’i çonin fëmijët në një udhëtim me varkë drejt Owey-t në fillim të viteve 2000, për një ndryshim të mjedisit.
Megjithëse e gjetën ishullin të braktisur, me shumë prej shtëpive dhe ndërtesave ndihmëse të rrënuara pas më shumë se 25 vitesh lënie në harresë dhe përballjeje me erërat e Atlantikut, vëllezërit panë potencialin e këtij vendi si një strehë e qetë larg jetës së ngarkuar në qytet. Së bashku me disa nga vëllezërit e tjerë (në total janë 12), ata nisën të rikthenin në jetë shtëpinë e vjetër familjare dhe të ndërtonin shtëpi të reja.
Duke parë se si ishulli po ringjallej, edhe pasardhës të tjerë të ishullit, të cilët, ashtu si Cowan, kishin kaluar pjesë të rinisë së tyre në Owey, u frymëzuan të ktheheshin dhe të restauronin pronat e vjetra, në një përpjekje për t’i rikthyer ishullit shkëlqimin e dikurshëm.
Megjithatë, restaurimi i shtëpive të rrënuara nuk ishte aspak i lehtë, pasi të gjitha materialet duhej të transportoheshin me varkë. Pavarësisht sfidave, sot qëndrojnë rreth 20 shtëpi dhe gjatë muajve të ngrohtë ishulli popullohet nga një komunitet sezonal prej 20-30 personash. Gjithashtu, ekziston një hostel i vogël me kapacitet deri në gjashtë persona (dhe një zonë për kamping të lirë), por nuk ka dyqane apo shërbime të tjera.
Izolimi i Owey-t është pikërisht ajo që e bën atë tërheqës si për vendasit ashtu edhe për vizitorët. Komuniteti sezonal është i përkushtuar për ta mbajtur ishullin të paprekur nga ndikimet moderne.
Vizitorët në përgjithësi vijnë për të shkëputur nga ritmi i shpejtë i jetës ose për të kërkuar aventura, duke tërhequr kajakistë për shpellat detare, alpinistë për shkëmbinjtë e lartë buzë detit dhe shëtitës të maleve për terrenin e ashpër.
Gjashtë nga 14 anëtarët e grupit tonë po qëndronin në Owey Island Cottage Hostel, të cilin ishullori Niall McGinley e hap për vizitorët gjatë verës, ndërsa të tjerët po qëndronin në çadra në kopshtin e fqinjit, ndërsa pjesa tjetër e grupit qëndronte në Hostel Owey Island Cottage.
Hosteli dikur ishte shtëpia e gjyshes së McGinley-t dhe ishte banesa e fundit e banuar në ishull, ndaj kishte përballuar dekadat e braktisjes më mirë se shumica e shtëpive të tjera. Ende ruante pjesën më të madhe të mobiljeve origjinale, me dy dhoma gjumi që ndaheshin nga hapësira kryesore e jetesës, ku ndodheshin një sobë me gaz, një tavolinë me karrige dhe një oxhak i hapur për t’u mbledhur në mbrëmje.
Në përputhje me mënyrën tradicionale të jetesës së ishullorëve, kushtet ishin të thjeshta, Me një tualet kompostimi në një ndarje të veçantë, në një ndërtesë të vogël pranë shtëpisë.
Një nga banorët lokalë, Frankie Gallagher, e quan këtë ishull shtëpi, pasi aty ka lindur babai i tij. Pasi u rrit në Skoci, tani ai ndan kohën e tij mes Owey-t (nëse kushtet e motit e lejojnë) dhe pjesës kontinentale të Donegal-it.
“Sigurisht që nuk do të donim të sillnim energjinë elektrike në ishull, sepse kemi mësuar të jetojmë mirë edhe pa të,” tha ai.
Duke përdorur gaz dhe panele diellore për ngrohje, dritë dhe energji, banorët e ishullit mbledhin gjithashtu ujin e shiut përmes depozitave mbi çati. Kjo i lejon Gallagher-it të ketë një dush me gaz në shtëpinë e tij, ndërsa pompa e ujit funksionon me energji diellore.
“Por duhet të jemi të kujdesshëm, sepse mund të ruajmë vetëm një sasi të caktuar uji, ndaj duhet të kemi kujdes se sa gjatë qëndrojmë në dush,” shtoi ai.
Gallagher thotë se ky stil më i thjeshtë jetese u mundëson banorëve të shijojnë perëndime spektakolare dielli, pa ndotje të dritës dhe me yje të dukshëm në qiellin e natës. Ai shtoi se, përveç ndonjë zhurme të rrallë nga një motor katër-rrotësh, ndotja më e madhe akustike vjen nga një zog i rrallë dhe shumë i zhurmshëm, i quajtur corn crake, i cili dikur ishte vendas në ishull dhe shpesh kthehet në verë.
Hosteli ndodhet rreth 10 minuta në këmbë nga vendi ku ankoron varka, dhe pasi zgjodha shtratin tim për natën (me ndihmën e disa pulave kureshtare që lëviznin lirshëm), zbrita në një grykë shkëmbore aty pranë për një not të shpejtë, duke kapur rrezet e fundit të diellit që shndrisnin mbi ujë.
Të qëndrosh i lidhur:
Pavarësisht mungesës së linjave të energjisë elektrike, lidhja e internetit në Owey është e shkëlqyer. Megjithatë, nuk ka energji elektrike për të ngarkuar pajisjet, ndaj është e nevojshme të sillni një karikues portativ për telefonin dhe teknologjinë tjetër.
Ishulli pa makina shtrihet në një sipërfaqe prej rreth 300 hektarësh. Fundi jugor është i mbuluar me bar dhe pjellor, me një port të vogël për ankorimin e varkave. Disa shkallë të pjerrëta nga moli të çojnë në një rrugicë me dhe, e cila kalon mes qendrës së vogël të “fshatit”, ku të gjitha shtëpitë janë ndërtuar në të dyja anët e një përroi të gjatë e të ngushtë, i rrethuar nga kodra të buta sa të shkon syri.
Gjurmë të së kaluarës janë ende të dukshme në formën e rrënojave prej guri, përfshirë shkollën e vjetër (dikur kishte një shkollë, një dyqan dhe një zyrë postare në ishull), ndërsa shenjat e jetës së re duken në karrocat e dorës dhe mjetet e peshkimit të shpërndara midis kopshteve me perime dhe lule.
Në kontrast, pjesa veriore e ishullit është më e egër dhe shkëmbore jo e përshtatshme për të jetuar, me shkëmbinj të thyer që dalin mbi det dhe shpella detare të skalitura nga dallgët e fuqishme të Atlantikut. Mbi to, ngrihen mahnitshëm formacione shkëmbore të larta, të ekspozuara ndaj erërave të ashpra veriore.
Një aventurë mes detit dhe shkëmbinjve
”Një nga përvojat më të paharrueshme të udhëtimit tim ishte një tur me kajak përmes shpellave detare me Selkie Sailing, një biznes familjar i drejtuar nga Gareth dhe Amanda Doherty”, rrëfen ajo tutje.
Julie Diamond tregon për një fundjavë të paharrueshme në Owey, ku natyra dhe koha duket se ndalen.
“Ata udhëhoqën një grup të madh vizitorësh nga ishulli Cruit nëpër ujë me kajakë të hapur. Të shtunën pasdite kalova tre orë emocionuese duke lundruar mes dallgëve që përplaseshin në shkëmbinj, duke kaluar përmes formacioneve të larta të granitit dhe duke hyrë në çarje të errëta aq mahnitëse, sa dukej sikur ishim pjesë e një filmi.
Por për ta përjetuar këtë bukuri të paprekur në një mënyrë më të qetë, të dielën pasdite grupi ynë shkoi në kërkim të një liqeni të fshehur në majë të shkëmbinjve, në pjesën e pasme të ishullit, ku nga lart hapej një pamje madhështore e detit. Një banor vendas na tha se shpesh shkonin atje për t’u larë. Për të arritur deri atje, ndoqëm një shteg të egër në veri të hostelit, pastaj u ngjitëm një kodër të mbuluar me bar që të çonte në një shkëmb të rrafshët. Me kujdes, zbritëm shkëmbinjtë me nuanca rozë dhe gri, derisa përpara nesh u shfaq laguna e fshehur, e rrethuar nga shkëmbinj dhe e mbushur me ujë të zi pasqyrues.
Kur u zhytëm në atë ujë të freskët, të rrethuar nga shkëmbinjtë e mbuluar me myshk, ndjeva një qetësi të thellë. Notuam, qeshëm dhe u ndjemë të lirë, të mbështjellë nga bukuria surreale e të qenit në një liqen të fshehur në majë të shkëmbinjve, me pamje nga oqeani. Mbeta e habitur se sa rehat ndihesha me njerëzit që kisha takuar vetëm disa ditë më parë. Ishim të humbur në kohën e ishullit, larg realitetit të jetës së përditshme. Roli ynë si nëna, gjyshe, profesioniste apo partnere u shpërnda me erërat e Atlantikut. Nuk kishte vend ku duhej të shkonim dhe asgjë për t’u nxituar”, shkruan ajo.
Një mbrëmje e fundit magjike
Ajo tregon se nata e tretë e fundit ishte si një përmbledhje e të gjitha netëve të tjera në Owey: e qetë dhe magjike. Ata kishin kaluar kohë të shkëlqyer duke gatuar, festuar rreth zjarrit dhe kënduar së bashku. Me flakët që vallëzonin në erë dhe yjet që ndriçonin në qiellin e natës, ajo ndjeu një paqe të thellë që i mbushte zemrën, duke e bërë atë moment të paharrueshëm dhe të mbushur me një ndjesi të papërshkrueshme lumturie.
”Mbrëmja jonë e fundit në Owey ishte njësoj si netët e tjera në ishull: përgatitëm perime jashtë kotecit ndërsa dielli perëndonte, gatuam në sobën me gaz nën dritën e qirinjve dhe festuam me gjellë me fasule dhe verë rreth zjarrit. Një grup vendasish me të cilët ishim afruar gjatë fundjavës na u bashkuan për më shumë argëtim dhe një këngë të paharruar”, tha ajo.
”Ndërsa qëndronim ulur jashtë, duke vëzhguar flakët e zjarrit që lëviznin në erë dhe duke dëgjuar një interpretim të përbashkët të “Rare Auld Times”, një nga shoqet e mia më tha: “Po fitojmë, apo jo?”. Edhe pse e kisha njohur vetëm dy ditë më parë, e kuptova menjëherë se çfarë donte të thoshte: ajri i pastër, historitë e ishullit të përcjella përmes këngës, yjet që ndriçonin në qiellin e natës… paqja që mbizotëronte në Owey”, përfundon ajo./Katror.info
Përgatiti:
