Kafenetë ndoshta nuk do të shpëtojnë botën, por me çdo kapuçino të shkumëzuar dhe një kek boronicash, ato po bëjnë shumë më tepër për shëndetin tuaj mendor dhe shoqërinë në përgjithësi sesa mund ta imagjinoni, shkruan David G. Allan, për CNN.
Nga njëra anë, ato janë dhoma e ndenjes e botës. Janë “hapësira të treta” të qeta,vende përtej shtëpisë dhe zyrës ku njerëzit mblidhen, duke ofruar mundësi për ushqim dhe pije të shijshme, biseda të ngrohta, apo edhe shkrim, lexim, mendim, muzikë të mirë, pa pasur dikë që t’ju shtyjë të largoheni.
Por, këto kafiteri janë gjithashtu një “perkolator” i mendimeve revolucionare. Për 500 vitet e fundit, ato kanë shërbyer si platforma për lëvizje politike, shoqërore dhe krijuese, inkubatorë për aktivitete artistike dhe treg i ideve.
Mundesh me e lexu edhe…
Më e rëndësishmja, kafenetë janë shembuj të lehtë për t’u aksesuar të asaj që shkencëtarët politikë e quajnë “infrastrukturë shoqërore,” një mënyrë për të na lidhur në një kohë kur po bëhemi gjithnjë e më të vetmuar dhe të ndarë. Më konkretisht, këto hapësira mund të jenë ajo që profesori i Harvardit, Robert Putnam, e quan “kapitali social i lidhjes,” që bashkon të huaj (pasi pothuajse të gjithë duan kafe).
Në librin e tij, “Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community,” Putnam shpjegon se efekti interaktiv dhe integrues i “lidhjes” është i lidhur me forcën e komunitetit dhe tolerancën shoqërore.
“Nëse do të kishim një shkop magjik të artë që mund të krijonte në mënyrë magjike më shumë kapital social lidhës do ta përdornim patjetër” shkruan ai.
Më e rëndësishmja, kafenetë janë shembuj të lehtë për t’u arritur të asaj që shkencëtarët politikë e quajnë “infrastrukturë shoqërore”, një mënyrë për të na lidhur në një epokë kur po bëhemi gjithnjë e më të vetmuar dhe të ndarë. Më konkretisht, këto hapësira mund të jenë ajo që profesori i Harvardit Robert Putnam e quan “kapital social lidhës” që bashkon të huajt (pasi pothuajse të gjithë e duan kafenë).
Në librin e tij, “Bowling Alone: Rënia dhe Rilindja e Komunitetit Amerikan,” Putnam shpjegon se efekti interaktiv dhe integrues i “lidhjes” korrespodon me forcën e komunitetit dhe tolerancën shoqërore.
“Nëse do të kishim një shkop magjik të artë që mund të krijonte mrekullisht më shumë kapital social lidhës,” shkruan ai, sigurisht që do ta përdornim”, thotë ai.
Një histori e shkurtër e kafeneve
Kafenetë ishin CNN origjinale, ku publiku merrte lajme, komente dhe artikuj nga gazeta, revista dhe vizitorë të tjerë që ndanin atë që dinin. Në Londër, ato ishin të njohura si “universitete penny” në vitet 1600, për njohuritë që mund të fitoheshin për çmimin e një tas kafeje (siç shërbehej atëherë).
Pak kohë pas kësaj, kafenetë në Filadelfia, Boston dhe Nju Jork ishin vende takimi për kolonialistët që bënin plane për revolucionin. Ata nuk po pinin çaj britanik, kjo është e sigurt. Dhe tavernat nuk ishin aq të përshtatshme për t’u angazhuar në veprime pas të nesërmes.
Në Vjenë, kafenetë e vjetra ”kaffeehäusers të fillimit të shekullit të 20-të ishin praktikisht një shtëpi e dytë për shkrimtarët dhe intelektualët [përfshirë Heminguejn, Freudin dhe Leninin], disa duke pranuar postën e klientëve, duke lejuar që ata të organizonin tryeza rrethore dhe duke mbajtur një furnizim me pena dhe letra për rastet kur frymëzimi godiste.
Shumë mendime frymëzuese [nëse jo edhe nënvleftësuese] janë zbutur në këto hapësira ku tani ne sjellim laptopët dhe miqtë tanë. Të gjithë ne, për breza, jemi stimuluar nga shoqëria dhe nga eksporta kryesore e kafesë një pije që ka një detyrë shumë të rëndësishme dhe metaforike: të zgjojë botën.
Shtoni këtu edhe shtëpitë e çajit, më të popullarizuara në disa vende se kafeja, dhe do të keni edhe më shumë mundësi për të shijuar këtë ambient.
Më mirë se në shtëpi
Më pëlqen shumë kafeja, por e dua më shumë kafenetë. Këto hapësira nuk janë thjesht të dizajnuara për të biseduar, shkruar, lexuar dhe kaluar kohë ato të bëjnë të duash të bësh këto gjëra. Baristët janë gjithmonë pak më të ftohtë se miqtë e tu. Muzika shpesh është e përzgjedhur mirë. Zhurma e vendit dhe energjia e tij e mbushur me kafe janë afirmuese të jetës.
Disa nga këto cilësi të kujtojnë shtëpinë tënde, por janë shumë më të mira se kuzhina apo dhoma e ndenjes tënde, përveç nëse ke investuar shumë në një aparat të kafesë apo dhe organizon takime të shpeshta me miqtë.
Por, arsyeja kryesore pse rekomandoj kalimin e kohës në kafenetë është për njerëzit që historikisht kanë vlerësuar kalimin e kohës atje: artistët, muzikantët, poetët, lojtarët e shahut, lexuesit, shkrimtarët, studentët dhe revolucionarët kulturorë, njerëzit e mi të preferuar.
Ata janë të gjithë atje, po kalojnë kohë dhe po presin që të bashkohesh në diskutim, shkruan David G. Allan.
Pij dhe qëndro pak
Nuk e kuptoj pse do të paguash për një kafe dhe pastaj të dalësh nga kafeja duke e mbajtur me vete. Ta pini ndërsa ecni ose gjatë vozitjës?
Kjo është si të blesh një biletë koncerti, por ta dëgjosh muzikën nga parkingu. Para 20 vjetësh, nëse do të shkoje në një kafene në Paris dhe kërkoje një kafe për të shkuar, ata nuk do të dinin si të të ndihmonin. Vlera është në qëndrimin aty.
Mendo për pijen tënde të preferuar të kafesë si çmimi i hyrjes për një përvojë më të këndshme në kafene.
“Bëra një kafe, tani jetoj këtu,” shpjegoi Jerry Seinfeld në një episod të serisë së tij të vendosur në kafenetë, “Comedians in Cars Getting Coffee.”
Por qëndrimi është gjithashtu ajo që e bën një hapësirë mbledhëse të komunitetit kapitalin shoqëror lidhës që ne kemi nevojë kolektivisht.
Takimi im i parë me kafen ishte pas kampusit ku shkoja në shkollë, në Universitetin e Maryland në College Park. Planet X ishte një hapësirë që dukej sikur ishte dekoruar nga seksioni i mobiljeve të një dyqani të çuditshëm të shitjes së dytë, përfshirë një llampë të bërë nga një statujë e artë e Budës. I ndriçuar! Kafeneja organizonte (poezitë e këqija) natë poezish dhe ndonjëherë muzikë të drejtpërdrejtë me mikrofon të hapur. Kafja nuk ishte e shkëlqyer, por atmosfera universitare ishte. Kishim edhe një Starbucks në Unionin e Studentëve, por nuk ishte e njëjta gjë.
Pa ofenduar Starbucks dhe zinxhirët e tjerë, ata ndihmuan në krijimin e lëvizjes së quajturasaj që quhet lëvizja e dytë e kafeneve, që krijoi një kërkesë konsumatore për pije të kafeinuara në çdo kënd rrugë dhe çoi në lëvizjen e tretë të mjeshtërisë artizanale të kafesë që ne tani e shijojmë.
Ndërkohë që disa njerëz gjejnë ngushëllim tek zinxhirët e njohur, unë preferoj personalitetin e kafenesë të pavarur. Kafeneja e pavarur është projektuar me stilin dhe personalitetin e pronarit, në vend që të ndjekë manualin e njëjtë të urdhëruar nga franshizat. Po ashtu, çdo pijës i kafesë e di se kafeja e fortë shijon më mirë nga një filxhan se sa nga një gotë letre.
Çfarë i bën kafenetë kaq të veçanta
Unë kërkoj kafene kur udhëtoj, ashtu si vëllai im viziton dyqanet e disqeve kur udhëton dhe vajza ime e madhe eksploron dyqanet e vjetra. I shikoj vendet shpejt dhe vendos nëse ia vlen të shkruaj një rishikim për to në ditarin tim, duke i vlerësuar kafet nga disa kategori (vendosja, ambienti, ëmbëlsirat, shërbimi, klientët dhe kështu me radhë).
I ndjek ato si një mënyrë për t’i mbajtur mend për herën tjetër kur të jem në atë qytet ose për t’i rekomanduar të tjerëve që do të shkojnë atje, thotë ai.
Por ajo çfarë e bën përvojën e kafiterisë të rëndësishme për ne si individë dhe si shoqëri është diçka më e madhe se thjesht pjesët e saj. Shumë nga kjo mund të kategorizohet më mirë me termin e Putnam, “kapitali shoqëror që lidh.” Të gjitha shtresat e shoqërisë bashkohen në këto hapësira, duke qëndruar krah për krah në vendet më të populluara.
Madje, edhe kur shkon i vetëm, do të ndërveprosh, do të krijosh lidhje dhe do të shijosh shoqërinë e të huajve.
I pyeta pronarët e disa prej kafeneve të mia të preferuara se çfarë e bën kaq të vlefshme hapësirën që ata krijojnë. Ja çfarë thanë ata:
Rebecca Henson, bashkë-pronare e Wildflour Bakery & Cafe në Emigrant, Montana: “Kam lexuar kohët e fundit që njerëzit sot janë në deficit të ‘hapësirave të treta,’ domethënë, jo punë ose shtëpi. Më bëri të mendoj shumë për sa e rëndësishme është të kesh një vend tjetër ku mund të ndihesh rehat, sidomos në këto kohë kaotike, ku gjetja e vendit tënd në shoqëri mund të duket konfuzuese. Ushqimi dhe udhëtimi janë lidhës të tillë dhe ne mundohemi të krijojmë një hapësirë të hapur që është e dukshme menjëherë sapo të kalosh pragun tonë.”
Amanda dhe Anthony Stromoski të Rough Draft Bar & Books në Kingston, New York: “Kafeneja, sidomos kur është dizajnuar me vendosje komode dhe të përbashkëta, mund të mbulojë nevojën për atë ‘hapësirë të tretë’ të rëndësishme, ku njerëzit mund të shpëtojnë, të ndihen rehat, të takojnë miq dhe të krijojnë lidhje të reja njerëzore.”
Mica Burgess, menaxhere e The Den në Washington, DC: “Mendoj se historikisht ato kanë qenë një vend i rëndësishëm grumbullimi për intelektualët, krijuesit, revolucionarët. Nuk mendoj se ka ndryshuar kjo. Ato janë vende komoditeti, vende që mund t’i besosh kur jeta të sheh në një rrotullim. Janë vende ku njerëzit nga të gjitha shtresat e shoqërisë mund të lidhen përmes ushqimit, pijeve dhe atmosferës. Mund të duket e vështirë të gjesh këtë lidhje kohët e fundit. Përfundimisht, kafeneja është një strehë për këdo dhe për çdo njeri që ka nevojë për të.”
Ken Leonard, pronar i Mozart’s Coffee Roasters në Austin, Texas: “Ke shumë njerëz që kanë jetuar jetë të thyer dhe janë larguar nga vendi i tyre. Ka njerëz që kanë nevojë thelbësore për një vend ku të lidhen me të tjerë. Një i huaj mund të bëhet shpejt një mik i shkëlqyer thjesht duke u ulur pranë njëri-tjetrit në kafiteri.”
Cameron Moores, bashkë-pronare e C&P Coffee Company në Seattle: “Ato krijojnë një ndjenjë komuniteti që është e vështirë të gjesh në këtë botë të grumbullimeve elektronike. Në rastin tonë, ndihmojmë në zhvillimin e marrëdhënieve duke prezantuar klientët (fqinjtë) me njëri-tjetrin, duke mbështetur kauza (fushata bamirësie, panaire arti dhe doreash), duke promovuar bizneset lokale si shëtitësit e qenve dhe piktorët e shtëpive, duke mbështetur artet, muzikën, poezinë. Është kaq kënaqësi të shohësh një komunitet që rritet dhe gjithashtu të vazhdosh një ndjenjë vendi dhe stabiliteti.”
Gísli Marteinn, bashkë-pronar dhe bashkë-krijues i Kaffihús Vesturbæjar në Reykjavik, Islandë: “Kur bëhet siç duhet, kafeneja është një hapësirë publike demokratike dhe e hapur që mund t’ju ofrojë një pushim nga pjesa tjetër e botës, njëfarë hapësire të sigurt. Ajo është gjithashtu një pikë takimi për miqtë për të festuar momentet e lumtura, një hapësirë për t’u përqendruar, menduar, lexuar ose punuar.”
Buffy Maguire, bashkë-pronare e Java Beach në San Francisco: “Mendoj se ajo bëhet një reflektim i lagjes dhe pastaj bëhet pjesë e kulturës. Është për artin e kalimit të kohës, për atë që ndodh në ato momente të ngadalta me ata që jeni duke kaluar kohë. Dhe diçka magjike ndodh në ato momente që janë të pa-dokumentuara. Dhe mendoj se shoqëria jonë përfiton nga ato momente dhe ka nevojë për më shumë të tilla.”
Unë kam edhe të tjera të preferuara, natyrisht, të shpërndara kudo në botë. Kafitera ime ideale është Macy’s European Coffeehouse & Bakery në Flagstaff, Arizona. Në Los Angeles, është kafeneja e hapur Trails Café në Griffith Park. Në Atlanta, ku jetoj, preferoj stilin e qetë dhe të ftohtë të Chrome Yellow. Në San Francisco, ku kam jetuar më parë, është Java Beach përballë dunave dhe Oqeanit Paqësor. Në Manhattan, një tjetër ish-shtëpi, e dua Hungarian Pastry Shop pranë Universitetit të Kolumbisë, me kafenë e vjetër, dritat e zbehta dhe ëmbëlsirat e pasigurta. Është e mbushur me studentë të sinqertë, që diskutojnë për shumë gjëra.
Dhe kjo është ajo që e bën kaq speciale kafiterinë, këto takime miqsh dhe të huaj ofrojnë mundësinë për të reflektuar mbi diçka të re, ose për të parë një perspektivë të ndryshme mbi diçka të vjetër, siç është një kafiteri që në pamje të parë duket e thjeshtë, por në të vërtetë është diçka e jashtëzakonshme. /Katror.info
Përgatiti:
