NASA po shqyrton dy strategji të reja për të rikthyer mostrat e rëndësishme nga Marsi në Tokë deri në vitet 2030.
Propozimet ofrojnë alternativa ndaj programit fillestar të ‘Rikthimit të Mostrave nga Marsi’.
Ky plan, i projektuar nga NASA dhe Agjencia Evropiane e Hapësirës (ESA), u konsiderua i vështirë për t’u zbatuar pas një rishikimi të pavarur që parashikoi një kosto deri në 11 miliardë dollarë. Vlerësimi i bordit gjithashtu shtyu datën e pritshme të kthimit të mostrave nga viti 2031 në 2040 një vonesë që Administratori i NASA-s, Bill Nelson, e quajti të ‘papranueshme’ gjatë një konference për shtyp të martën.
Mundesh me e lexu edhe…
NASA do të vendosë midis strategjive të reja të propozuara, të cilat synojnë të reduktojnë kompleksitetin, koston dhe kohëzgjatjen e misionit, deri në gjysmën e dytë të vitit 2026, njoftoi Nelson.
Roveri ‘Perseverance’ i NASA-s ka mbledhur gurë dhe pluhur që nga zbritja e tij në Mars në shkurt të vitit 2021. Shkencëtarët besojnë se ato mostra të mbledhura nga ‘Krateri Jezero’, vendndodhja e një liqeni dhe detajet e një ‘lumi të lashtë’ mund të jenë një nga të vetmet mënyra për të zbuluar nëse ka ekzistuar ndonjëherë jetë në planetin e kuq, shkruan CNN, përcjell Katror.info.
Por rikthimi i mostrave në Tokë, një arritje që mund të japë përgjigje për një nga pyetjet më të mëdha të njerëzimit mbi potencialin e jetës përtej Tokës, është një proces kompleks. Si arkitektura fillestare, ashtu edhe ajo e re për programin përfshijnë disa anije kozmike që do të përdoren për të zbritur në Mars dhe për të transportuar mostrat drejt planetit tonë.
Në prill, NASA kërkoi nga qendrat e saj dhe partnerët industrialë të paraqisnin plane të reja për të kthyer mostrat nga Marsi në mënyrë më të thjeshtuar dhe me kosto më të ulët. Ekipi Strategjik i Rishikimit të Rikthimit të Mostrave nga Marsi vlerësoi 11 studime dhe bëri rekomandime që u përmirësuan më tej nga drejtuesit e NASA-s.
“Po shqyrtojmë dy opsione të reja për uljen,” tha Dr. Nicky Fox, administratore e asociuar e Drejtoratit të Shkencës në NASA. “Njëra përdor teknologjinë e aplikuar për uljen e mjeteve eksploruese Perseverance dhe Curiosity në Mars, ndërsa tjetra shfrytëzon mundësitë komerciale nga industria.”
Opsioni i parë përfshin metodën e vinçit ajror, që u përdor për uljen e dy roverëve. Opsioni i dytë propozon përdorimin e kapaciteteve komerciale, si projektet nga SpaceX dhe Blue Origin, për të ofruar një mjet ulës të madh me ngarkesë të rëndë, tha Nelson.
Uljet në Mars janë sfiduese për shkak të atmosferës së tij të hollë, e cila është mjaftueshëm e dendur për të djegur një anije pa mbrojtje, por jo aq e dendur sa të mbështetet vetëm te parashutat për një ulje të sigurt.
Për uljen e mjetit eksplorues ‘Curiosity’, inxhinierët krijuan sistemin e vinçit ajror, që përdori një mburojë termike, parashutë dhe raketa për ngadalësim gjatë zbritjes. Pastaj, mjeti eksplorues u ul në sipërfaqen e Marsit përmes një kablli të fortë. Vinçi ajror më pas u shkëput dhe u rrëzua larg vendit të uljes.
Në 2021, e njëjta teknologji u përdor për ‘Perseverance’ dhe për herë të parë u kap video e zbritjes së guximshme.
Rikthimi i mostrave nga sipërfaqja e Marsit
Rikthimi i mostrave nga Marsi është misioni i parë i njerëzimit për të sjellë mostra shkencore nga një planet i banueshëm në Tokë, tha Dr. Nicky Fox nga NASA.
“Dëshirojmë t’i sjellim këto mostra sa më shpejt të jetë e mundur për t’i studiuar në laboratorë modernë,” theksoi ajo.
Ky mision do të ndihmojë shkencëtarët të kuptojnë historinë gjeologjike të Marsit, evolucionin e klimës dhe sistemin diellor të hershëm, përpara se të fillonte jeta në Tokë. Po ashtu, do të përgatisë terrenin për eksploruesit e parë njerëzorë në Mars.
Strategjitë e reja synojnë të rikthejnë mostrat në Tokë deri në vitet 2035-2039, me kosto të reduktuara nga $5.5 miliardë deri në $7.7 miliardë shumë më pak se plani fillestar prej $11 miliardë. Për më tepër, planet e reja përfshijnë një platformë të thjeshtuar për ulje në Mars, me një version më të vogël të automjetit për ngjitje dhe sisteme që prodhojnë energji edhe gjatë stuhive të pluhurit.
Sistemet e reja ruajnë disa elemente të dizajnit origjinal. Automjeti për ngjitje do të ngarkohet me mostrat e mbledhura nga roveri Perseverance dhe do të niset nga sipërfaqja e Marsit për t’u takuar me orbiterin e ESA-s, i cili më pas do t’i dërgojë mostrat në Tokë, në një mënyrë të ngjashme me misionin OSIRIS-REx që solli mostra nga asteroidi Bennu.
Sfida dhe bashkëpunimi ndërkombëtar
Një sfidë kryesore është rritja me 20% e madhësisë së vinçit ajror që uli roverin Perseverance. Po ashtu, automjeti për ngjitje duhet të përballojë uljen dhe më pas të niset nga Marsi.
NASA dhe ESA po shqyrtojnë këto strategji, ndërsa Kina planifikon një mision të ngjashëm (Tianwen-3) deri më 2031.
“Nuk mendoj se duam që e vetmja rikthim i mostrave të vijë nga anija kozmike kineze, dhe kjo do të ishte thjesht një mision i tipit ‘kap dhe shko’,” tha Nelson.
“Ndërsa qasja jonë ka qenë një proces shumë i metodik për të gjetur mostra të ndryshme nga shtresa të ndryshme, që tregojnë moshat e ndryshme të materialeve dhe shkëmbinjve. Kur të rikthejmë ato 30 mostra, ato do të ofrojnë një histori të gjerë se si ishte Marsi miliona vite më parë, kur kishte ujë në liqen, si dhe pyetja e madhe mbetet: A ka pasur jetë në Mars miliona vite më parë?” përfundoi ai. /Katror.info
Përgatiti:
