Për librin e saj “Album 1990-1999”, Gresa Nuredini u kërkoi shqiptarëve të Kosovës të ofrojnë fotografi të tyre familjare, duke treguar kështu se si do të dëshironin të kujtohej dekada e turbullt.
Njëzet e katër vjeçarja Gresa Nuredini nuk e përjetoi luftën e viteve 1998-1999 në vendlindjen e saj në Kosovë, por ajo e ndjeu traumën e saj, të përcjellë, thotë ajo, “nëpërmjet historive, tregimeve dhe informacioneve të treguara nga të afërmi dhe njerëz që ata i njihnin”.
“Që kur isha fëmijë, lufta ishte gjithmonë një nga temat kryesore të shumicës së bisedave”, tha Nuredini, e cila ka studiuar letërsi dhe e përshkruan veten si shkrimtare, studiuese dhe fotografe.
Mundesh me e lexu edhe…
Imazhi që ajo kishte në mendjen e saj për vitet 1990, megjithatë, “kishte shumë errësirë dhe territor të panjohur”, tha ajo për BIRN.
“Kam qenë gjithmonë mjaft kureshtare dhe e interesuar të di se si dukej lufta për popullin tim, për të shtypurit.”
Duke eksploruar të kaluarën, Nuredini, e cila është nga qyteti i Gjilanit në Kosovën lindore, arriti të zbulojë një ndryshim të madh midis fotografive që shihte në tekstet shkollore dhe atyre në albumet e saj familjare.
Ky zbulim u bë katalizatori për “Album 1990-1999”, një libër me fotografi familjare nga Kosova gjatë dekadës së fundit të shekullit të 20-të, të mbledhura nga Nuredini nga i gjithë vendi.
“Në librat e historisë”, tha ajo, “këta njerëz portretizoheshin në një mënyrë që ata nuk do të kishin dashur të kujtoheshin… Atyre nuk iu kërkua të ishin në këto fotografi, pavarësisht se cila ishte motivi i fotografive.”
Nuredini u motivua nga nevoja për të gërmuar në arkivat personale, në fotot në të cilat “njerëzit kishin mundësinë të thoshin se di ata do të donin të kujtoheshin.
Procesi i bazuar te besimi
Botuar në dhjetor si pjesë e platformës Heritage Space të financuar nga Suedia, “Album 1990-1999” mbulon nëntë vite të trazuara në Kosovë, në atë kohë një provincë jugore e Serbisë.
Periudha filloi me rezistencën pasive të shumicës shqiptare të Kosovës ndaj represionit që iu nënshtrua nën Serbinë e Sllobodan Millosheviçit pasi ai hoqi autonominë e Kosovës; ajo përfundoi me një kryengritje guerile dhe përgjigjen brutale të Millosheviçit, një valë spastrimi etnik dhe masakra të kryera nga forcat serbe dhe, në fund, sulmet ajrore të NATO-s.
Me përfundimin e armiqësive, Kosova u bë repart i Kombeve të Bashkuara dhe shpalli pavarësinë në vitin 2008 me mbështetjen e fuqive të mëdha perëndimore.
Nuredini zgjodhi 167 fotografi për librin nga më shumë se 1,000 të tilla të ofruara nga njerëz në mbarë vendin. Procesi ishte po aq i rëndësishëm sa produkti përfundimtar.
“Këto 167 fotografi janë të gjitha fotografi që i kam mbledhur personalisht. Mora kopjet origjinale fizike të fotografive dhe i skanova ato”, tha ajo.
“Ne vendosëm të përdornim vetëm fotot që kishim kopje fizike, sepse i gjithë koncepti dhe tema e librit është solidariteti kolektiv në një kohë dekadence, në një kohë ankthi.”
“I gjithë ky shkëmbim u bazua ekskluzivisht dhe vërtet te besimi njerëzor, në një premtim për t’i kthyer fotografitë brenda dy ditësh.”
Libri përbëhet nga tre kapituj: “Kujtime para luftës”, “Kujtime pas luftës” dhe “Në nder të njerëzve të humbur, shtëpive të braktisura dhe kujtimeve të fshira të kohës”.
Kapaku i tij i kuq i ngjan atij të një albumi të vjetër fotografik.
Në procesin e mbledhjes dhe skanimit të fotove, Nuredini tha se ishte e interesuar për “solidaritetin dhe unitetin” mes njerëzve, për t’i bashkuar ata, “me të dashurit e tyre, në mënyrë që ata të mund të zgjidhnin fotografitë e tyre të preferuara të viteve nëntëdhjetë, ato që ata i kanë përzemër”.
Çdo fotografi ka një histori pas saj, e cila shfaqet në një indeks në fund të librit, në mënyrë që lexuesi mund të “njohë më mirë këta njerëz dhe narrativat e tyre”, tha Nuredini.
Në nivel personal, Nuredini tha se përvoja e kishte mësuar atë “të ulet dhe t’i dëgjojë njerëzit”.
“Ndonjëherë”, tha ajo, “të dëgjosh dikë të mëson shumë më tepër sesa të pyesësh”.
Rezultati është një zhvendosje këndvështrimi te njerëzit, “në përvojat e drejtpërdrejta të asaj periudhe”./Kallxo.com
Përgatiti:
