Një peshk nën një çati. Një figurë pa kokë. Linja që ngjajnë me një grep kopshtarie.
Këto janë disa nga simbolet e një shkrimi tërësisht të padeshifruar, që i përket një civilizimi të lashtë dhe të zhvilluar, ende të mbuluar nga misteri. Përpjekjet për ta zbërthyer kanë nxitur debate të zjarrta, madje edhe kërcënime me vdekje ndaj studiuesve. Tani, kryeministri i një shteti indian ka vënë në dispozicion një shpërblim prej 1 milion dollarësh për këdo që arrin ta deshifrojë këtë shkrim të qytetërimit të Luginës së Indusit, që dikur shtrihej në territoret e sotme të Pakistanit dhe Indisë Veriore.
Një Qytetërim i përparuar dhe i panjohur
Mundesh me e lexu edhe…
Profesor Rajesh P. N. Rao nga Universiteti i Uashingtonit, i cili ka studiuar këtë shkrim për më shumë se një dekadë, thotë se deshifrimi mund të ndihmojë në zbulimin e historisë së Azisë Jugore para shkrimit të njohur. Ai beson se qytetërimi i Indusit ishte një rival i Egjiptit të Lashtë dhe Mesopotamisë, me miliona banorë, qytete të planifikuara në mënyrë të avancuar, sisteme të standardizuara peshash dhe masash, si dhe rrugë tregtare të zhvilluara.
Më e rëndësishmja, zbërthimi i shkrimit mund të ndihmojë në ndriçimin e pyetjeve mbi origjinën e banorëve të Luginës së Indusit dhe trashëgiminë e tyre – një çështje politike e ndjeshme që lidhet me identitetin dhe rrënjët e popullatës së sotme indiane.
“Grupi që mund të pretendojë këtë qytetërim do të ketë mundësinë të thotë: ‘Ne ishim të parët me planifikim urban, tregti ndërkombëtare dhe eksplorim detar’,” thotë Rao.
Pse është e vështirë të deshifrohet?
Shkrimi i Luginës së Indusit mbetet i padeshifruar që nga publikimi i mostrave të para në vitin 1875. Ndërsa arkeologët kanë zbuluar qytete si Mohenjo-Daro, në Pakistanin e sotëm, shumë detaje mbi këtë qytetërim mbeten të panjohura.
Këto qytete, të ndërtuara në një sistem rrugësh të ngjashëm me atë të Nju Jorkut ose Barcelonës, kishin sisteme të sofistikuara të kanalizimeve dhe menaxhimit të ujit, të pashembullta për kohën. Banorët e Luginës së Indusit tregtonin me rajone të tjera përmes rrugëve tokësore dhe detare, duke shkëmbyer bakër, perla, erëza dhe fildish.
Megjithatë, për shkak të mungesës së teksteve të gjata dhe dokumenteve bilinguale (si Guri i Rosetës për hieroglifët egjiptianë), deshifrimi mbetet i vështirë. Nga ky shkrim janë zbuluar vetëm rreth 4,000 mbishkrime, shumica shumë të shkurtra, me vetëm 4-5 simbole secila.
Dy teori kryesore për origjinën e gjuhës
Dy teori kryesore janë zhvilluar rreth natyrës së shkrimit të Indusit:
1. Teoria Indo-Europiane – Disa studiues besojnë se shkrimi ka lidhje me gjuhët indo-evropiane si sanskritishtja e lashtë, duke sugjeruar se banorët e Indusit ishin pararendës të kulturave indo-evropiane të Indisë Veriore.
2. Teoria Dravidiane – Të tjerë argumentojnë se shkrimi lidhet me gjuhët dravidiane, të cilat sot fliten kryesisht në Indinë Jugore, duke sugjeruar se ato ishin të përhapura në gjithë rajonin përpara mbërritjes së gjuhëve indo-evropiane.
M. K. Stalin, udhëheqësi i shtetit të Tamil Nadu që ofroi shpërblimin 1 milion dollarësh, mbështet teorinë dravidiane. Megjithatë, disa ekspertë, si Iravatham Mahadevan, argumentojnë se ndarja mes popujve “arianë” dhe “dravidianë” nuk është e qartë, duke theksuar ndërthurjen historike të popullatave të Indisë.
Metodat për zgjidhjen e kodit
Ekspertët po përdorin metoda të ndryshme për të deshifruar këtë shkrim:
• Analiza e modeleve – Rao dhe kolegët e tij përdorin inteligjencën artificiale për të analizuar radhitjen e simboleve, duke kërkuar struktura të përsëritura, të ngjashme me mënyrën si shkronja “Q” në anglisht pasohet gjithmonë nga “U”.
• Krahasimi me gjuhë të tjera – Disa studiues po analizojnë ngjashmëritë me gjuhët e njohura. Për shembull, Parpola sugjeron se simbolet që duken si peshq mund të përfaqësojnë perëndi, pasi në disa gjuhë dravidiane fjalët për “peshk” dhe “yll” tingëllojnë njësoj.
• Studimi i vulave dhe artefakteve – Disa vula të zbuluara në Azinë Perëndimore ndjekin rregulla të ndryshme nga ato të Indusit, duke sugjeruar se ky shkrim mund të jetë përdorur për më shumë se një gjuhë, njësoj si alfabeti latin sot.
Përveç studiuesve, edhe entuziastë të zakonshëm po provojnë fatin e tyre për të zgjidhur kodin, veçanërisht pas shpalljes së shpërblimit prej 1 milion dollarësh. Rao thotë se tani merr email-e çdo ditë nga njerëz në mbarë botën që propozojnë teori të ndryshme.
Shpresa për të ardhmen
Përparimet në deshifrimin e këtij shkrimi kërkojnë bashkëpunim ndërkombëtar, financime të mëdha dhe gërmime arkeologjike në zona të kontestuara mes Indisë dhe Pakistanit.
Megjithatë, për studiues si Nisha Yadav, pasioni për këtë mister mbetet i pandryshuar. “Nëse e zbërthejmë, do të kemi një dritare drejt mendimeve dhe ideologjisë së njerëzve të Indusit. Do të kuptojmë më shumë për paraardhësit tanë,” thotë ajo.
Deri atëherë, sekreti i shkrimit të Luginës së Indusit mbetet një nga misteret më të mëdha të historisë njerëzore – një enigmë që vazhdon të sfidojë breza të tërë studiuesish. /Katror.info
Përgatiti:
