Në vitin 1969, një plan i guximshëm për të rikthyer gjelin e detit të egër të Vermontit filloi me disa shpezë të kapura me rrjeta nga New Yorku. Tani, këto shpezë mbushin shtetin me dhjetëra mijëra, edhe pse popullatat e tyre po bien në pjesë të tjera të Shteteve të Bashkuara. Çfarë bëri Vermonti që e bëri këtë rikthim kaq të suksesshëm?
Në pasditen e hershme të 28 shkurtit 1969, Bill Drake dhe John Hall dolën në borë. Ata ishin pranë Pawlet, Vermont, duke ecur mes dushkave dhe pemëve, të veshur me këmisha, çorape të trasha dhe çizme të rënda. Djemtë, të dy në fillim të të viteve të tyre të njëzetave në atë kohë, po mbanin gjithashtu dy shpezë mashkullore të egra nga New Yorku. Shpezët mund të mos e dinin, por misioni i tyre ishte të ndihmonin në ripopullimin e Vermontit, shkruan BBC, përcjell Katror.info.
Përpjekja e biologëve, e regjistruar në një film të theksuar që tregon një paletë ngjyrash dhe kapele të thurura që i përshtaten një filmi të Wes Anderson, është interesante jo vetëm për detajet fantastike, përfshirë rrjetat raketë dhe strehat e vogla në pyll, por gjithashtu për trashëgiminë e punës së tyre. Shpezët e egra të Vermontit janë një histori e suksesshme e restaurimit, dhe një histori që ka qëndruar gjatë kohës, ndryshe nga pjesët e tjera të Shteteve të Bashkuara, ku numri i shpezëve të egra po bie.
Mundesh me e lexu edhe…
Fati i shpezëve të egra në Vermont është ngushtësisht i lidhur me pyjet e saj. Historikisht, Vermont ishte pothuajse tërësisht e mbuluar me pyje.
“Që kur Samuel D. Champlain lundroi në liqenin që mban emrin e tij dhe pa për herë të parë kodrat e mbuluara me pyje të gjelbra,” shkruan Perry H. Merrill në librin e tij History of Forestry in Vermont, “ai tha, ‘Voilà les verts monts’ [Ja malet e gjelbra]”, një shprehje që më vonë u shkurtua dhe, sipas legjendës, i dha shtetit emrin e tij.
Megjithatë, në mes të shekullit të 19-të, toka u pastrua për të bërë hapësirë për bujqësinë, ndërkohë që druri u përdor për hekurudha dhe ndërtim. Sipas Merril, në një pjesë të veçantë të errët të Historisë së tij, pyjet u prehën gjithashtu sepse pemët shiheshin si “pengesë për vendosjen e njerëzve”, dhe mund të ofronin një strehim për popullin e Dajotëve Abenaki, që jetuan në Vermont për më shumë se 12,900 vjet.
Dëmtimi i thellë i pyjeve që pasoi ishte shumë i dëmshëm për komunitetet e Shumicës së Dajotëve që varen nga pylli për ushqim, barishte mjekësore dhe mjete. Kafshët, përfshirë shpezët e egra, ranë ndjeshëm pasi pemët u prehën, duke përjetuar shtesë presion nga gjuetia e tepruar. Në fund, popullata e shpezëve të egra në Vermont u zhduk krejtësisht.
Megjithatë, disa dekada më vonë, situata ndryshoi. Lufta Civile, migrimi në Perëndim dhe urbanizimi kontribuan në rënien e bujqësisë në shtet. Pyjet e Vermontit filluan të rigjenerohen, dhe sot është një nga shtetet më të mbuluara me pemë në vend.
Restaurimi i habitatit ndezi shpresa për një rikthim të shpezëve të egra. Në vitet 1950, disa qytetarë të Vermontit që ishin të apasionuar pas zogjve filluan të lirojnë shpezë të rritura në ferma në malet e gjelbra. Fatkeqësisht, shpezët ishin mësuar me fermat, jo me natyrën, dhe nuk mbijetuan.
Pastaj, në vitet 1960, Departamenti i Peshkimit dhe Mjedisit të Vermontit kërkoi ndihmën e shtetit të New Yorkut dhe mori lejen për të kapur disa shpezë të egra nga New Yorku dhe për t’i sjellë ato në Vermont, duke shpresuar se ato do t’i pëlqenin atij vendi.
Ky shpend tani është “në shpërndarjen më të gjerë dhe më të shumtën nga pesë nën-speciet e ndryshme të shpezëve të egra që gjenden në Shtetet e Bashkuara”, sipas Departamentit të Peshkimit dhe Mjedisit të Vermontit.
Bill Drake, një biolog i ri i shpezëve të egra, u punësua dhe u dërgua për të kapur shpezë të egra në jug-perëndim të New Yorkut dhe për t’i sjellë ato në Vermont. Kapja e shpezëve të egra nuk është aq e lehtë sa mund të mendohet.
“Ai në të vërtetë duhej të qëndronte jashtë në dimër në një strehë të vogël dhe pastaj të tërhiqte këto shpezë në një zonë ku do të dërgonte një rrjet kapës mbi to duke vendosur misër,” shpjegon Hall, i cili atëherë ishte një ndihmës informacioni në Departamentin e Peshkimit dhe Mjedisit të Vermontit, ai kaloi dimrin e vitit 1968 i vetëm në New York duke kapur shpezë të egra.
John Hall, i cili tani është afër 80 vjeç dhe ende punon në departament, kujton përdorimin e vetë rrjetës në një moment të caktuar dhe shpjegon se mund të kapje disa shpezë njëherësh por vetëm nëse ishe shumë i shpejtë.
Sëmundjet janë një faktor tjetër që mund të ndikojnë tek shpezët, megjithatë Chamberlain thotë se ende nuk është e qartë se sa shumë.
“Po përpiqemi gjithashtu të kuptojmë më mirë se si gjuetia dhe shkurtimi i numrit të shpezëve ndikojnë tek popullsia, sepse presioni i gjuetisë është shumë i lartë në jug-lindje dhe në disa pjesë të Mesdheut, ndoshta është më i ulët në zona të tjera. Këto janë disa nga gjërat që po përpiqemi të kuptojmë më mirë,” tha ai.
Gjuetia mund të duket si një problem për popullatat e shpezëve të egra: pse të vriten shpezët nëse qëllimi është t’i ruajmë ato? Por Chamberlain thotë se situata është më e ndërlikuar, dhe ka një balancë delikate që duhet të arrihet për të bërë gjuetinë të qëndrueshme.
“Gjuetarët e shpezëve janë një grup i rëndësishëm për këtë zog, sepse ata shpenzojnë një shumë të madhe parash për të blerë licenca dhe pajisje rekreative që krijojnë të ardhura për agjencitë shtetërore që mundësojnë menaxhimin e shpezëve,” thekson ai.
Chamberlain vetë është një gjuetar shpezësh dhe ka gjuajtur në Vermont. Tani ai është një shkencëtar dhe i dedikon punën e tij hulumtimit të shpezëve. Ai beson se përvoja e tij si gjuetar i ka dhënë një kuptim më të thellë të sjelljes dhe habitatit të shpezëve dhe duket se i do ato.
“Është një paradoks interesant,” përfundon ai. /Katror.info
Përgatiti:
