I shpikur në vitet 1980, Bubble Tea [i njohur gjithashtu si çaji me perla të zeza ose çaji me fluska] është një ikonë e dashur e Tajvanit.
Çfarë kanë të përbashkët një ikonë e të Hong Kongut, një sipërmarrës i falimentuar dhe një fushatë mbrojtjeje ushtarake e dështuar?
Të gjithë ata kontribuan në ngritjen e Bubble Tea, pija shumë e popullarizuar e Tajvanit që ka pushtuar botën me stuhi vitet e fundit. Dhe tani, ajo është rikthyer në vëmendje falë komenteve të fundit të aktorit të Marvel, Simu Liu, i cili akuzoi një biznes kanadez të pijeve për përvetësim kulturor, shkruan CNN, përcjell Katror.info.
Mundesh me e lexu edhe…
E gjitha ndodhi në një episod të “Dragons’ Den”, një reality show në stilin e “Shark Tank” të prodhuar nga CBC në Kanada. Gjatë programit, dy pronarë markash pijeje nga Quebec përshkruan çajin si një pije trendi dhe të ëmbël, duke theksuar se klientët “nuk janë kurrë plotësisht të sigurt për përbërësit e saj.”
Liu, një kinez-kanadez që po merrte pjesë si yll i ftuar potencial investitor, ndërhyri duke thënë: “Prit, prit, unë jam shumë i sigurt për përmbajtjen e saj,” duke i lënë ata të vazhdonin para se të sfidonte dëshirën e tyre për ta “bërë më të mirë.”
Por kjo nuk është hera e parë që Bubble Tea është në qendër të polemikave. Në fakt, ai ka qenë subjekt i debateve të mëdha për dekada të tëra.
I shpikur në vitet 1980, Bubble Tea është një klasike e dashur nga Tajvani. Pavarësisht nga dhjetëra variacione të ndryshme, në thelb ai është një kombinim çaji, qumështi dhe “fluskave” – që në thelb janë topa të vegjël të bërë nga çdo gjë, nga tapioka deri tek xhelat e frutave.
Sipas studimeve të ndryshme të fundit, industria e çajit me fluska në vitin 2024 vlerësohet të ketë një vlerë globale prej rreth 2.4-3.6 miliardë dollarë dhe nuk ka asnjë shenjë se rritja do të ngadalësohet në dekadën e ardhshme.
Po ku filloi gjithçka?
Rrënjët e Bubble Tea mund të gjurmohen që në vitet 1940, pas punës si miksolog në një izakaya në Tajvan gjatë pushtimit japonez gjatë Luftës së Dytë Botërore, në vitin 1949 Chang Fan Shu hapi një dyqan çaji ku shiste çaj të veçantë Shou Yao (çaj të shtypur me dorë) të përgatitur me shtypës kokteji.
Rezultati ishte një çaj i ftohur i pasur dhe i butë, me fluska të imta ajri në sipërfaqe – i quajtur çaj shkumë në Tajvan.
Sot, Shou Yao është një element thelbësor i çajit me flluska. Pa Shou Yao, nuk ka çaj me flluska.
Ishte një shpikje revolucionare në atë kohë – jo vetëm që pijet e ftohta ishin të pazakonta, por ideja e konsumimit të ushqimit dhe pijeve për kënaqësi sapo kishte filluar të zhvillohej në Tajvanin e pasluftës. Gjatë viteve në vazhdim, pasioni i ishullit për pijet e ftohta të shijshme u intensifikua.
“Trendi i pijave me çaj u përhap bashkë me ngritjen e trendit të ushqimeve për kënaqësi në vitet 1980, ndërsa Tajvani po përjetonte rritje të shpejtë ekonomike,” tha Tseng Pin Tsang, historian i ushqimit nga Tajvani.
“Përveç produkteve të çajit të paketuar industrial, kishte më shumë dyqane çaji nëpër rrugë dhe restorante çaji në periferi.”
Në vitin 1986, artisti dhe sipërmarrësi i njohur tajvanez Tu Tsong He vendosi të nisë një sipërmarrje të re duke shfrytëzuar trendin e dyqaneve të çajit.
Pas dështimit të biznesit të tij të mëparshëm – një restorant Hot Oot që shkoi në falimentim – Tu mbeti me një borxh prej 4 milionë TWD (rreth 124,000 dollarë) dhe kishte nevojë urgjente për një ide për ta dalluar dyqanin e tij të çajit nga të tjerët.
“Po vizitoja tregun e lagësht Yamuliao në Tainan kur pashë fenyuan (topa tapioka), një snack tradicional që unë e doja nga fëmijëria ime,” kujton Tu në një intervistë për CNN në vitin 2020.
Çaj jeshil me perla
Fenyuani i bardhë duket pothuajse i tejdukshëm me një qendër të bardhë kur ziejmë në çajin jeshil të artë, ngjashëm me byzylykët me perla të nënës sime. Kështu që e quajta ‘zhen zhu lu cha’ (çaj jeshil me perla),” tha Tu, themeluesi i Hanlin Tea Room për CNN Travel.
Çaji me flluska shpesh shkundet me dorë për të krijuar një pije të ftohtë dhe të pasur me flluska ajri të imëta në majë – të quajtur çaj me shkumë në Tajvan. Hanlin Tea Room.
“Mendova se ‘pse të mos i shtoj disa fenyuan në çajin tim jeshil.’ Fenyuani i bardhë duket pothuajse i tejdukshëm me një qendër të bardhë kur ziejmë në çajin jeshil të artë, ngjashëm me byzylykët me perla të nënës sime.”
“Kështu që e quajta ‘zhen zhu lu cha’ (çaj jeshil me perla).”
Pasi eksperimentooi duke shtuar topa tapioka më të mëdhenj në çajin me qumësht për një shije më të pasur dhe një teksturë më të këndshme, ai krijoi çajin klasik me flluska të qumështit që shumica e adhuruesve e njohin dhe e duan sot.
“Topat e çajit me flluska ishin më të mëdhenj se ata që tregu kishte atëherë,” tha Tu. “Kështu që klientët tanë duhej të përdornin lugë për të nxjerrë topat e tapiokës. Ne duhej të bashkëpunonim me një fabrikë plastike për të krijuar toptha të personalizuara vetëm për çajin tonë.”
Dyqani i tij i parë i çajit me flluska, Hanlin, hapi dyert e tij në tetor të vitit 1986.
“Çaji me flluska u bë shpejt një produkt i kërkuar në treg dhe të ardhurat e qëndrueshme të dyqanit të çajit më ndihmuan të shlyej borxhin tim,” tha biznesmeni.
Hanlin tani operon rreth 80 degë në të gjithë Tajvanin dhe ka franxiza kudo nga Shtetet e Bashkuara dhe Kanadaja deri në Kinën kontinentale.
Por këtu fillon të ndërlikohet puna. Tu nuk ishte i vetmi që pretendonte se e kishte shpikur çajin me flluska.
Lin Hsiu Hui, menaxhere e produktit në zinxhirin e çajit me flluska Chun Shui Tang, tha se ajo krijoi gotën e parë të çajit me flluska qumështi në një mbledhje stafore në vitin 1988.
Thjesht për argëtim, ajo derdhi topat e tapiokës që kishte sjellë me vete në çajin e saj Assam dhe e piu.
“Çdo person i prannishëm e dashuroi pijën dhe ajo shpejt e kaloi në shitje çdo lloj tjetër çaji të ftohtë brenda disa muajsh,” tha Lin për CNN Travel në një intervistë të mëparshme.
Stafi i Chun Shui Tang gjithashtu pretendon se marka ishte e para që prezantoi çajin me shkumë, i shkundur me një shkundës koktejlesh.
Gjatë viteve, lufta për dominimin e çajit me flluska u bë më e ashpër. Një proces gjyqësor i gjatë 10 vjeçar filloi në vitin 2009. Lufta u mbyll më në fund në vitin 2019 me një fund të zhgënjyer, por miqësor.
Gjyqi vendosi se çaji me flluska ishte një pije që çdo person ose dyqan mund ta bënte. Pra, nuk kishte nevojë për debat mbi atë kush e kishte shpikur.
“Ne jemi të gjithë miq të vjetër në industrinë e çajit,” komentoi Tu në vitin 2020. “Padia me Chun Shui Tang është një betejë e domosdoshme për të vërtetën, por asgjë personale. Ne do t’ua lëmë atyre që pinë çajin tonë të jenë gjykatësit.”
Edhe pse beteja për pronësinë nuk ka një fitues, ka një fakt të panegociueshëm për historinë e çajit me flluska – origjinën e pseudonimit të tij, boba.
Tani i lidhur ngushtë me çajin me flluska në përgjithësi, fjala “boba” fillimisht i referohej topave të mëdhenj të tapiokës të përdorur në këtë pije.
Shumica bien dakord që termi u shpik nga një shitës ambulant në Tainan, i cili u frymëzua nga pseudonimi i yllit të kinemasë nga Hong Kongu, Amy Yip, Boba.
Shitësi i quajti topat e mëdhenj të tapiokës “boba” për t’i diferencuar ata nga fenyuan më të vegjël që zakonisht gjenden në dyqanet e çajit.
Një ikonë e përjetshme e Tajvanit
Chun Shui Tang është një tjetër zinxhir i njohur që pretendon se është shpikësi i çajit me flluska.
Por ka më shumë në dashurinë e Tajvanit për çajin me flluska se thjesht shija dhe tekstura, tha historianët Tseng.
“Kjo është një pasqyrë e gjendjes së veçantë të Tajvanit në atë periudhë – ndjesia se shoqëria po kalonte nga e vjetra në të re,” tha ai për fundin e viteve 1980.
“Është një përqafim i disa përvojave të lashta kulturore të Tajvanit, me një ndjenjë nostalgjie që mbizotëron në këtë shoqëri moderne.”
Gjatë procesit të riprodhimit të dy produkteve tradicionale – fenyuan dhe çaj – shoqëria u lidh përmes kulturës dhe historisë së përbashkët, shtoi Tseng.
“Çaji me flluska është një shembull i suksesshëm i riprodhimit të një ushqimi tradicional. Ai ka arritur të bëhet një simbol i besimit në vetvete dhe identitetit të tajvanezëve.”
Me fjalë të tjera, mos luani me tajvanezët dhe çajin e tyre me flluska – një mësim që Ministria e Mbrojtjes e ishullit e mori në mënyrë të dhimbshme.
Në vitin 2004, duke shpresuar të bindte publikun që një blerje e propozuar armësh nuk ishte aq e shtrenjtë, ministria lëshoi një fletushkë ku thuhej se nëse tajvanezët do të hiqnin dorë nga një gotë çaj me flluska në javë për 15 vitet e ardhshme, ata mund të kursenin mjaftueshëm për të paguar shpenzimet ushtarake.
Fushata dështoi, pa befasi, duke nxitur kundërshtim të nxehtë ndërsa bashkonte prodhuesit dhe pijësit e çajit me flluska.
Zinxhiri i çajit me flluska Easy Way argumentoi në një konferencë shtypi, “Pse nuk u kërkoni njerëzve të heqin dorë nga pijet Coca-Cola?”
Saga u quajt ngjarja “çaji me flluska për armë” nga mediat lokale. Disa studiues madje pretenduan se kjo ndihmoi që çaji me flluska të dalë në skenën ndërkombëtare.
Çaji me flluska 2.0
Çaji me flluska bëhet masiv, me logon e tij me ngjyra ylberi dhe stafin e veshur me pallto laboratori, Bubbleology e ktheu çajin me flluska në një pije të modës si stil jetese në Britani.
Themeli i Bubbleology, Assad Khan, thotë se përvoja e tij e parë me çajin me flluska ishte ‘dashuri me shpërthim.’
Në këto ditë, çaji me flluska vazhdon të evoluojë si në shije ashtu edhe në teksturë.
Dyqane të reja çaji shfaqen vazhdimisht në të gjithë botën, duke krijuar versionet e tyre të pijeve.
Marka tajvaneze Tiger Sugar ka investuar në një valë të re pijeve me flluska pa çaj, duke përdorur flluska të mbështjella me sheqer të kafshëm natyral dhe qumësht të freskët.
Markat më të reja po eksperimentojnë gjithashtu me shtimin e përbërësve të ndryshëm (Oreo, luleshtrydhe dhe torta bishti, për shembull) në ofertat e tyre.
Dyqanet tradicionale të çajit me flluska janë bashkuar gjithashtu në kreativitet dhe vazhdojnë të diversifikojnë menutë e tyre.
Ka pasur marka të suksesshme që janë krijuar edhe jashtë Azisë.
Bubbleology, për shembull, është një nga zinxhirët më të hershëm në Britani të krijuar nga një ish-banker investimesh britanik. Themeluesi, Assad Khan, tha se u dashurua me pijën pasi e provoi në Chinatown në New York në vitin 2009 dhe hapi dyqanin e tij të parë në vitin 2011.
“Ishte një çaj me flluska taro dhe nuk ishte asgjë siç kisha shijuar ndonjëherë. Ndryshimi i teksturës me pijën me bazë çaji dhe topat e tapiokës krijuan një ëmbëlsirë hibride unike,” tha Khan për CNN Travel për përshtypjen e tij të parë të pijeve në një intervistë në vitin 2020.
“Pjesa më e mirë e çajit me flluska është natyra e tij plotësisht e personalizueshme – fakti që mund të kalibroni çdo pjesë të pijeve. Nuk e gjeni këtë me ofertat e tjera në kategorinë e snacks-it të menjëhershëm.”
Bubbleology ka shtrirë aktivitetin e saj përtej Britanisë në Shtetet e Bashkuara. Ajo ka pranuar natyrën e personalizueshme të pijes, duke ofruar një zgjedhje me ngjyra ylberi të pijeve me flluska.
Por pa marrë parasysh se sa të çuditshme bëheni me recetën, shpirti i një çaji të mirë me flluska ka qenë gjithmonë, çaji i mirë.
“Ne përdorim vetëm çaj të klasit të lartë të zi nga Sri Lanka (të kultivuar në Tajvan). Ai ka një aromë të butë dhe një shije të shkëlqyer pas shijes,” tha Tu i ndjeri, i cili vdiq në vitin 2022 në moshën 73 vjeçare.
Pasi lajmi i vdekjes së tij u përhap, shumë miq dhe kolegë në industrinë e çajit shprehën respektin e tyre online dhe e falënderuan për promovimin e pandërprerë të kulturës së çajit të Tajvanit gjatë jetës së tij.
Në intervistën e tij të fundit me CNN, Tu tha se udhëtimi nëpër malet e ishullit në kërkim të çajit më të mirë ishte pjesa më e këndshme e punës së tij.
“Çaji me flluska nuk është vetëm rrënja dhe krenaria e Hanlin, është gjithashtu pika kulmore e industrisë së pijetave të Tajvanit,” tha ai. “
Ai e prezanton botën me Tajvanin, kështu që nuk është vetëm i rëndësishëm për Hanlin, por edhe për Tajvanin./ Katror.info
Përgatiti:
