Më në fund, lumi Klamath është i lirë nga katër diga masive për herë të parë në breza. Për fisin Yurok, rikthimi i lumit sapo ka filluar – duke nisur me 18 miliard fara të mbjellura.
Brook Thompson, një anëtare e fisit Karuk dhe Yurok nga Kalifornia Veriore, ka peshkuar në lumin Klamath që kur ishte fëmijë. Për familjen e saj, peshkimi ishte një pjesë e natyrshme e jetës. Por në vitin 2002, një katastrofë në ndarjen e salmonëve ndryshoi gjithçka. “Ishte apokaliptike,” kujton Thompson, duke folur për vdekjen masive të salmonëve.
Fisi Yurok ka luftuar për heqjen e digave që nga vitet 1990, duke kërkuar që të rikthehet jeta në lumin që është i rëndësishëm për ta.
Mundesh me e lexu edhe…
Në fund të gushtit 2024, pas viteve të negociatave dhe aktivizmit, diga e fundit u hoq, duke hapur mbi 400 milje (644 km) lumë në projektin më të madh të heqjes së digave në historinë e SHBA.
“Ky është një sukses që është bërë për dekada. Na u tha se nuk do të ndodhte kurrë. Po kërkonim katër digat,” thotë Thompson për BBC, përcjell Katror.
Kalamathi ishte një nga lumenjtë më të rëndësishëm për salmonët në perëndim të SHBA-së, por digat kishin bllokuar habitatin kryesor të tyre. Numri i salmonëve ra ndjeshëm, dhe të tjera lloje peshqish gjithashtu patën rënie drastike.
Tani, pas heqjes së digave, mbeturinat e akumuluara për dekada po largohen, dhe lumi ka filluar të rimëkëmbet.
Pjesa më e rëndësishme e restaurimit është rikthimi i tokave që janë zbuluar për herë të parë në një shekull pas heqjes së digave.
“Heqja e digave është një gjë, rikthimi i tokave është një tjetër,” thotë Thompson, duke përshkruar procesin kompleks të mbjelljes së 18 miliard farave për të rinovuar tokën e ekspozuar.
Përveç se janë mbledhur 98 lloje farash, janë përdorur metoda të ndryshme për mbjelljen, duke përfshirë përdorimin e helikopterëve në kushte të vështira. Rezultatet deri tani janë inkurajuese, me një rritje të larmisë dhe aktivitetit të jetës në zonë.
Për Thompson, ky është një moment që ka pritur gjatë gjithë jetës së saj. “Shikimi i kësaj transformimi në muajt e fundit është mahnitës,” thotë ajo. “Kjo është një hap për të rimarrë aftësinë tonë për të kujdesur për lumin Klamath.”
Projekti i restaurimit do të vazhdojë për pesë vjet dhe do të monitorohet nga Resource Environmental Solutions. “Ne kemi një plan për gjeneratat e ardhshme,” thotë Thompson. “Duke përdorur njohuritë tradicionale dhe iniciativat e udhëhequra nga fiset, mund të bëjmë që lumi të jetë edhe më i mirë.“
Ky projekt jo vetëm që është një arritje e madhe për fisin Yurok, por gjithashtu ofron një shembull për mënyrën se si mund të rikuperohen ekosistemet dhe të kthehet natyra në rrugën e saj të natyrshme./Katror.info
