Shkencëtarët kanë bërë robotë të vegjël të gjallë nga qelizat njerëzore që mund të lëvizin dhe një ditë mund të ndihmojnë në shërimin e plagëve ose indeve të dëmtuara. Ekipi nga Universiteti Tufts dhe Instituti Wyss i Universitetit të Harvardit i quajtën këto krijime të pazakonta antrobotë. Shkencëtarët kanë krijuar më parë robotët e parë të gjallë ose ksenobotët nga qelizat burimore nga embrionet e bretkosës me kthetra afrikane (Xenopus laevis).
“Disa njerëz mendojnë se ksenobotët vijnë nga embrionet dhe bretkosat. Nuk mendoj se ka të bëjë me embrionet apo amfibët dhe është një veti shumë më e përgjithshme e gjallesave. Ne nuk e kuptojmë se cilat janë të gjitha aftësitë që kanë qelizat e trupit tonë”, tha biologu Michael Levin me Universitetin Tufts, siç raportohet nga CNN.
Shkencëtarët kanë ndërtuar robotë të gjallë duke përdorur qeliza të dhuruara të trakesë njerëzore. Ato stacione u përshtaten më së miri sepse janë lehtësisht të arritshme për kërkime për sëmundjet e Covid-it dhe mushkërive, por edhe për shkak të formës së tyre, e cila u mundëson robotëve të lëvizin.
Mundesh me e lexu edhe…
Domethënë, qelizat e trakesë janë të mbuluara me lastarë të hollë që ngjajnë me qime (cilia) dhe valëzohen përpara dhe mbrapa. Ata zakonisht ndihmojnë qelizat e trakesë të largojnë grimcat e vogla që mund të bllokojnë mushkëritë. Studimet e mëparshme kanë treguar se këto qeliza mund të formojnë organoide – grupe qelizash që përdoren shpesh në kërkime.
Biologu Gizem Gumuskaya i Universitetit Tufts eksperimentoi me përbërjen kimike të kushteve të rritjes së qelizave trakeale dhe gjeti një mënyrë për të nxitur qelizat e organoideve të kthehen nga jashtë. Pas disa ditësh, organoidet u bënë të lëvizshëm dhe “flokët” silleshin si lopata.
“Asgjë nuk ndodhi ditën e parë, të dytë, të katërt apo të pestë. Deri në të shtatën. Si një lule që lulëzon. Ditën e shtatë, qerpikët u kthyen dhe ishin jashtë,” tha Gumuskaya. Shkencëtarët thonë se çdo antrobot e kishte origjinën nga një qelizë e vetme dhe se nuk ishin të gjithë identikë.
Duket se këta robotë të vegjël kishin një lloj “personaliteti”. Disa ishin sferik dhe të mbuluar plotësisht me qerpikë, ndërsa të tjerët ishin më shumë në formë topi të zgjatur dhe të mbuluar në mënyrë të parregullt me ”thekë”. Ata madje lëviznin në mënyra të ndryshme – disa në vija të drejta, disa në rrathë të ngushtë, ndërsa të tjerët u përpëliten. Në kushte laboratorike, ata mbijetuan deri në 60 ditë.
Levin dhe Gumuskaya donin të zbulonin nëse antrobotët mund të kishin aplikime mjekësore. Prandaj, ata fillimisht hetuan nëse mund të lëviznin përmes neuroneve njerëzore të dëmtuara të rritura në laborator. Ata u befasuan kur panë se antrobotët stimulojnë rritjen e zonës së dëmtuar të neuroneve. Ata deklarojnë se ende nuk e kuptojnë mekanizmin pas shërimit, por se një potencial i tillë është vërejtur.
Shkencëtarët theksuan se antrobotët nuk paraqesin problem etik apo sigurie, sepse nuk janë bërë nga embrione njerëzore dhe as nuk janë modifikuar gjenetikisht në asnjë mënyrë. “Ata mund të mbijetojnë në një mjedis shumë të kufizuar, ndaj nuk ka mundësi të ‘ikin’ nga laboratori. Ata kanë edhe jetëgjatësinë e tyre, pas disa javësh biodegradohen pa probleme”, tha Levin. /Katror.info
Përgatiti:
