Të kalosh kohë në hapësirë dhe të shijosh një pamje të jashtëzakonshme të Tokës është një ëndërr për shumë njerëz.
Megjithatë, trupi i njeriut është përshtatur për të funksionuar në gravitetin e Tokës, ndaj mungesa e tij në hapësirë mund të shkaktojë ndryshime që kërkojnë vite për t’u rikuperuar plotësisht, shkruan BBC, transmeton Katror.info.
Astronautët Suni Williams dhe Butch Wilmore, të cilët fillimisht kishin planifikuar një mision tetëditor në Stacionin Ndërkombëtar të Hapësirës (ISS), qëndruan atje për nëntë muaj për shkak të problemeve teknike. Tani që janë rikthyer në Tokë, ata përballen me një proces të gjatë rikuperimi.
Mundesh me e lexu edhe…
“Hapësira është mjedisi më ekstrem që njerëzit kanë eksploruar ndonjëherë, dhe trupi ynë thjesht nuk është ndërtuar për t’i përballuar këto kushte,” shpjegon Prof. Damian Bailey, studiues i fiziologjisë njerëzore në Universitetin e Uellsit të Jugut.
Hapësira ndikon në trupin e njeriut dhe fillimisht, kjo përvojë duket mahnitëse.
“Ndihesh sikur je me pushime,” thotë astronauti Tim Peake, i cili vizitoi Stacionin Ndërkombëtar të Hapësirës (ISS) në vitin 2015.
“Zemra punon më lehtë, muskujt dhe kockat nuk ndiejnë ngarkesë, lundron lirshëm në stacion, në një mjedis pa gravitet”, shpjegon ai.
Përfytyroni të kaloni javë të tëra shtrirë në shtrat, pa pasur nevojë të lëvizni një metodë që shkencëtarët përdorin për të studiuar efektet e mungesës së gravitetit. Kjo e afron më shumë idenë se si është të jetosh në hapësirë.
Fuqia muskulore
Por, kur bëhet fjalë për muskujt, vlen rregulli: përdore ose humbe.
Edhe veprimi më i thjeshtë, si qëndrimi në këmbë, aktivizon muskujt në gjithë trupin për të mbajtur ekuilibrin.
Por kjo nuk ndodh në mikrogravitetin e Stacionit Ndërkombëtar të Hapësirës (ISS).
Në hapësirë, ku gjithçka është pothuajse pa peshë, forca muskulore merr një tjetër kuptim.
‘Plakje e përshpejtuar’
Zemra dhe enët e gjakut gjithashtu kanë më pak ngarkesë, pasi nuk kanë nevojë të pompojnë gjakun kundër forcës së gravitetit – dhe kjo i dobëson ato.
Edhe kockat dobësohen dhe bëhen më të brishta.
Normalisht, ekziston një ekuilibër midis qelizave që prishin kockën e vjetër dhe atyre që ndërtojnë kockë të re.
Por ky ekuilibër prishet në mungesë të forcës së gravitetit dhe rezistencës që ai ofron.
“Çdo muaj, rreth 1% e masës së tyre kockore dhe muskulore humbet – është një proces i përshpejtuar i plakjes,” thotë Prof. Bailey.
Dhe kjo bëhet e dukshme sapo astronautët kthehen në Tokë.
Në videon më poshtë, ata shihen duke u ndihmuar për të dalë nga kapsula dhe për t’u shtrirë në barelë.
Për këtë arsye, astronautët dërgohen në hapësirë në formën më të mirë fizike të mundshme.
Gjatë misionit, ata ushtrohen dy orë në ditë, me vrapime në rutine, biçikletë statike dhe peshëngritje – për të ruajtur sa më shumë forcën muskulore dhe kockore.
Tani, Suni dhe Butch do t’i nënshtrohen një programi intensiv stërvitjeje për të rifituar funksionin e humbur.
“Do t’iu duhen disa muaj për të rikthyer masën muskulore,” thotë Dr. Helen Sharman, astronautja e parë britanike.
Ndërsa masa kockore mund të kërkojë “disa vite” për t’u rikuperuar plotësisht – dhe edhe atëherë, ka “ndryshime të lehta në strukturën e kockave që ndoshta nuk do të kthehen kurrë plotësisht në normalitet”.
Por ndikimi i hapësirës nuk kufizohet vetëm tek muskujt dhe kockat – ai ndryshon të gjithë trupin.
Madje edhe llojet e baktereve të dobishme që jetojnë në trupin tonë – mikrobioma – pësojnë ndryshime.
Lëngjet trupore dhe shikimi
Në mikrogravitet, lëngjet në trup shpërndahen ndryshe.
Në vend që të tërhiqen drejt këmbëve, si në Tokë, ato lëvizin lart, drejt kraharorit dhe fytyrës.
Një nga ndryshimet e para që vihen re është fytyra e fryrë.
Por kjo mund të shkaktojë gjithashtu ënjtje në tru dhe ndryshime në sy, përfshirë nervin optik, retinën dhe madje edhe formën e syrit.
Ky fenomen, i njohur si “sindroma neuro-okulare e lidhur me fluturimet hapësinore”, mund të shkaktojë shikim të turbullt dhe dëmtime të pakthyeshme.
‘Ndjenja e marramendjes’
Mikrograviteti gjithashtu ndikon tek sistemi vestibular, i cili ndihmon në ruajtjen e ekuilibrit dhe përcaktimin e drejtimit.
Në hapësirë, nuk ka lart, poshtë apo anash.
Kjo mund të krijojë ndjesinë e çorientimit si gjatë fluturimit në hapësirë, ashtu edhe pas kthimit në Tokë.
Tim Peake thotë: “Faza fillestare e tejkalimit të marramendjes, e rikthimit të ekuilibrit dhe forcës për të ecur normalisht, zgjat vetëm dy ose tre ditë.
Por ato dy-tri ditë të para në Tokë mund të jenë vërtet të vështira.” /Katror.info
Përgatiti:
