Kur Mali St. Helens shpërtheu në vitin 1980, lava shkrumboi gjithçka që ishte e gjallë për milje rreth e rrotull. Si një eksperiment, shkencëtarët lëshuan urithë në disa pjesë të malit të djegur për vetëm 24 orë. Përfitimet nga ajo ditë të vetme ishin të pamohueshme dhe ende të dukshme 40 vjet më vonë.
Pasi shpërthimi i ashpër i hirit dhe mbeturinave u ftoh, shkencëtarët nxorën një teori se urithët mund të ndihmonin në rigjenerimin e jetës bimore dhe shtazore të humbur në mal duke nxjerrë baktere dhe kërpudha të dobishme. Dy vjet pas shpërthimit, ata testuan këtë teori dhe dolën të kishin të drejtë, shkruan Goodnews, përcjell Katror.info.
“Shpesh i konsiderojnë si dëme, por menduam se do të merrnin dhe të vjetër, do ta zhvendosnin në sipërfaqe dhe atje do të ndodhte rikuperimi,” tha mikrobiologu Michael Allen nga UC Riverside.
Mundesh me e lexu edhe…
Por, shkencëtarët nuk e prisnin që përfitimet e këtij eksperimentimi të ishin ende të dukshme në dheun e malit edhe sot, në vitin 2024.
Një studim i publikuar këtë javë në revistën Frontiers in Microbiomes tregon një ndryshim të qëndrueshëm në komunitetet e kërpudhave dhe baktereve aty ku urithët kishin qenë, krahasuar me tokat fqinje ku ato nuk ishin futur.
“Në vitet 1980, po testonim vetëm reagimin afatshkurtër,” tha Allen. “Kush do të kishte parashikuar që mund të hedhje një urith për një ditë dhe të shihje një efekt të mbetur 40 vjet më vonë?”
Në vitin 1983, Allen dhe James McMahon nga Universiteti Shtetëror i Utah shkuan me helikopter në një zonë ku llava kishte shndërruar tokën në pllaka të shembura. Në atë kohë, kishte vetëm rreth një duzinë bimësh që kishin mësuar të jetonin në këto pllaka. Disa fara ishin hedhur nga zogjtë, por fidanët që kishin dalë kishin luftuar të mbijetonin.
Pasi shkencëtarët hodhën disa urithë lokalë në dy parcela për një ditë, toka shpërtheu përsëri me jetë të re. Gjashtë vjet pas eksperimentit, kishte 40,000 bimë që po rriteshin në parcelat e urithëve. Toka e paprekur mbeti kryesisht e zhveshur.
Kjo ishte e mundur për shkak të asaj që nuk është gjithmonë e dukshme me sy të lirë. Kërpudhat mikoriza depërtojnë në qelizat e rrënjëve të bimëve për të shkëmbyer lëndë ushqyese dhe burime. Ato mund të ndihmojnë në mbrojtjen e bimëve nga patogjenët në dhe duke ofruar lëndë ushqyese në vendet e shkretuara, ato ndihmojnë bimët të vendosen dhe të mbijetojnë.
“Me përjashtim të disa barishteve, nuk ka mundësi që rrënjët e shumicës së bimëve të jenë mjaft efikase për të marrë të gjitha lëndët ushqyese dhe ujin që u nevojiten vetëm nga vetja. Kërpudhat i transportojnë këto gjëra te bima dhe marrin karbonin që u nevojitet për rritjen e tyre në këmbim,” tha Allen.
Një aspekt tjetër i këtij studimi thekson më tej se sa të rëndësishme janë këto mikroorganizma për rigjallërimin e jetës bimore pas një katastrofe natyrore. Në një anë të malit ishte një pyll i vjetër. Hiri nga vullkani mbuloi pemët, duke bllokuar rrezatimin diellor dhe duke shkaktuar që gjethët e pishave, bredhëve dhe dushkut të mbusheshin me nxehtësi dhe të binin. Shkencëtarët kishin frikë se humbja e gjethëve do të shkaktonte rënien e pyllit.
“Këto pemë kanë kërpudha mikorize të veta që mbledhin lëndë ushqyese nga gjethët e rënë dhe ndihmojnë në ripërtëritjen e shpejtë të pemëve,” tha mikrobiologia mjedisore e UCR dhe bashkautorja e punimit, Emma Aronson. “Pemët u rikthyen menjëherë në disa zona. Nuk vdiq gjithçka siç menduan të gjithë.”
Në anën tjetër të malit, shkencëtarët vizituan një pyll që ishte prerë para shpërthimit. Shkatërrimi kishte hequr të gjitha pemët për disa hektarë, kështu që natyrshëm nuk kishte gjeth të rënë për të ushqyer kërpudhat në dhe.
“Akoma nuk ka shumë gjëra që rriten në zonën e prerë,” tha Aronson. “Ishte befasuese të shikoje dheun e pyllit të vjetër dhe ta krahasoje me zonën e vdekur.”
Këto rezultate theksojnë sa shumë ka për të mësuar në lidhje me shpëtimin e ekosistemeve të dëmtuara, tha autorja kryesore e studimit dhe mikologe nga Universiteti i Connecticut, Mia Maltz, e cila ishte studente në studimet postdoktorale në laboratorin e Aronson në UCR në kohën kur nisi studimi.
“Ne nuk mund të injorojmë ndërvarësinë e të gjitha gjërave në natyrë, veçanërisht ato që nuk i shohim si mikrobet dhe kërpudhat,” tha Maltz. /Katror.info
Përgatiti:
