Të gjithë duam të jemi të lumtur. Kjo dëshirë është forca lëvizëse pas kaq shumë gjërave që bëjmë në jetë. Por ne nuk e dimë gjithmonë se çfarë lloj aktivitetesh dhe situatash çojnë në lumturi. Parashikimi se si do të ndihemi në një rrethanë të caktuar është ajo që psikologët e quajnë parashikim afektiv. Ne të gjithë bëjmë parashikime të tilla çdo ditë pa u menduar dhe kjo formëson prioritetet tona në jetën tonë. Fatkeqësisht, ne jemi çuditërisht gjykues të këqij të asaj që na bën të lumtur. Kjo është një nga arsyet pse jeta është kaq e ndërlikuar. Në fund të fundit, ne shpenzojmë shumë kohë duke investuar në ndjekje dhe zgjedhje që nuk çojnë domosdoshmërisht në lumturi të thellë dhe të qëndrueshme.
Për shembull, nëse do t’ju pyesnin nëse më mirë do të fitonit llotarinë ose do të pësoni një aksident të tmerrshëm që do t’ju linte paraplegjik, përgjigja juaj do të ishte e qartë. Sigurisht, do të ishe shumë më i lumtur si fitues i lotarisë sesa si viktimë e një aksidenti. Nga rruga, vetëm një studim i tillë është bërë. Në vitet 1970, Philip Brickman dhe kolegët e tij krahasuan lumturinë dhe mirëqenien midis viktimave të aksidentit paraplegjik dhe fituesve të lotarisë. Çuditërisht – dhe një dëshmi e paaftësisë sonë kolektive për të parashikuar se si do të ndihemi në një situatë të caktuar – nuk kishte asnjë ndryshim midis fituesve të lotarisë dhe viktimave të aksidentit. Nëse asgjë, fituesit e lotarisë kishin një aftësi pak më të ulët për të shijuar gjërat (megjithëse ky ndryshim nuk ishte statistikisht i rëndësishëm).
Pse jemi kaq keq në parashikimin e asaj që do të na bëjë të lumtur?
Mundesh me e lexu edhe…
Një pjesë e përgjigjes është se truri ynë evoluoi në një kohë të mungesës relative. Për shkak të kësaj, intuita jonë shpesh na bën të besojmë se më shumë gjëra materiale (të cilat, në një moment në të kaluarën tonë të largët, na ndihmuan të mbijetojmë), do të na bëjnë më të lumtur. Ne jemi psikologjikisht në gjendje të besojmë se nëse thjesht mund të marrim më shumë të mira materiale, ose ta marrim atë promovim me një pagë më të lartë, atëherë më në fund do të jemi të lumtur. Por natyra nuk na përgatiti për të jetuar në një kohë të bollëkut relativ. Ne nuk jemi të pajisur me një matës psikologjik që tregon se kur kemi mjaftueshëm për të qenë të lumtur.
Siç vërejti me të drejtë filozofi Adam Smith:
– Dëshira e çdo njeriu për ushqim është e kufizuar nga kapaciteti i ngushtë i stomakut të njeriut, por dëshira për komoditetet dhe stolitë e ndërtesave, veshjeve, pajisjeve dhe mobiljeve shtëpiake duket se nuk ka kufi. ose kufi të caktuar.
Studimet moderne psikologjike tregojnë vazhdimisht se, përveçse kemi mjaftueshëm për nevojat tona themelore, pasuria më e madhe nuk çon në lumturi më të madhe. Ja një shembull tjetër se sa keq jemi në parashikimin e asaj që na bën të lumtur:
Një listë e gjatë eksperimentesh kanë treguar se të ndihmosh të tjerët të çon në ndjenja të thella shpërblimi dhe kënaqësie, ndonjëherë më shumë sesa kur ndihmojmë veten. Megjithatë, shumica prej nesh nuk ecin përreth duke menduar: Sikur të gjeja më shumë njerëz për të ndihmuar sot, atëherë mund të isha më i lumtur. (A mund ta imagjinoni se sa e ndryshme do të ishte bota nëse do të kuptonim se ndihma e të tjerëve do të rriste lumturinë tonë?) Megjithatë, provat sugjerojnë se një mendim i tillë do të ishte më i saktë psikologjikisht sesa intuitat natyrore që kemi në të vërtetë.
Eksperimentet konfirmojnë se altruizmi shpërblehet
Në një studim të botuar në revistën Science, studentëve iu dhanë para në një zarf. Gjysma e studentëve u udhëzuan t’i shpenzonin paratë për veten e tyre, qoftë për një faturë, një shpenzim apo një dhuratë personale – deri në fund të ditës. Gjysmës tjetër iu tha t’i shpenzonin paratë për dikë tjetër, ose t’i dhuronin për një bamirësi. Çuditërisht për shumicën e njerëzve (përfshirë vetë studentët), ata që shpenzonin paratë e tyre për të tjerët ishin më të lumtur deri në fund të ditës. Eksperimente të ngjashme konfirmuan gjetjen se altruizmi shpërblehet.
Është inkurajuese që tipari i bujarisë që prodhon lumturi mund të jetë edhe i ngulitur në natyrën njerëzore. Dëshmi për këtë vjen nga analizimi i këtij fenomeni, i cili duket se shfaqet mjaft herët në fëmijëri. Në mesin e fëmijëve nën moshën dy vjeçare, dhuratëdhënësit janë më të lumtur se ata që marrin dhurata. Dhe ajo që studiuesit e quajnë “dhënie e kushtueshme” duket se çon në lumturi më të madhe sesa dhënia e lirë. Ju po jepni diçka që është e juaja (që kërkon sakrificë) kundrejt dhënies së diçkaje që nuk është e juaja, kështu që mbart një shpërblim më të madh emocional.
Kjo nuk do të thotë se nuk duhet të shpenzojmë kohë për kujdesin ndaj vetes. Ne të gjithë kemi nevojë për kohë për relaksim dhe rekreacion. Por nëse nuk jemi të kujdesshëm, truri ynë padashur na drejton në drejtimin e investimit të tepërt në veten dhe karrierën tonë dhe investimin e pamjaftueshëm për të ndihmuar të tjerët – gjë që mund të jetë një recetë për vetminë dhe, rrjedhimisht, pakënaqësinë.
Herën tjetër që do të keni një kohë të lirë të papritur që nuk jeni të sigurt se si ta kaloni, mbani mend se nuk jeni shumë të mirë në parashikimin e asaj që do t’ju bëjë të lumtur. Mendja juaj do t’ju tregojë se duhet të përfundoni një detyrë pune, të kontrolloni emailin tuaj ose të angazhoheni në ndonjë aktivitet tjetër për të “përparuar”. Por nëse doni të maksimizoni lumturinë tuaj, përpiquni të bëni diçka për dikë tjetër./Katror.info
Përgatiti:
