Kur hiti i njohur i Nirvana “Smells Like Teen Spirit” bubulloi për herë të parë më 1991, industria e muzikës nuk e kishte idenë se çka po ndodhte dhe çka do të vinte pas asaj bubullime. Deri atëherë, pas një dekade gjatë së cilës muzika e popullarizuar dominohej nga ritmet sintetizuese, teknikat e tepruara të prodhimit, krijimit sipërfaqësor dhe pa një drejtim të qartë të muzikës përveç famës dhe fitimeve, shpëtimi më në fund vjen në formën e tre të panjohurve nga Seattle që kryesonin atë që shtypi e kishte quajtur muzikë “Grunge” një zhanër “djallëzor” për rigjallërimin e shpirtit të Rock’n’roll – it.
Nga fillimi e deri në mesin e viteve 1980, hip-hop, disko, metal, etj. ishin ndër zhanret muzikore që përshkuan valët e radios, TV dhe arenave të mëdha. Artistët dhe grupet e këtyre zhanreve fituan reputacionin e tyre si rezultat i vëmendjes mbarëkombëtare, por ”Grunge” erdhi si zhanër eksperimental për ata që ishin të shqetësuar për të ardhmen e tyre, perspektivën, problemet e të rinjve dhe në shumë mënyra edhe në orientimin e dukurive shoqërore.
Duke filluar si një lëvizje e veçantë me një grup të vogël fansash të përkushtuar, muzika Grunge filloi të fitonte me shpejtësi popullaritet mbarëkombëtar. Grunge erdhi si stuhi e shpejtë e cila për një çast e stopoi komercializimin e muzikës moderne dhe e ktheu atë në binareë të buntit dhe shpirtit eksperimental.
Mundesh me e lexu edhe…
Por, dikur një arratisje, e largët nga zhanret e njohura muzikore të kohës, Grunge po bëhej gjithnjë e më shumë si zhanret që dukej kaq ndryshe më parë.
Dhe ndodh edhe komercializimi i Grung – it që shkonte kundër etikës së tij, i cili predikonte veten në underground, duke qenë jo modë dhe duke shprehur disa nga realitete të pafavorshme të jetës. Popullariteti i Grung në fillim të viteve 90 -a e vuri atë në planë të parë të zhanreve muzikore të asaj kohe.
Pjesa më e madhe e këtij popullariteti në rritje u përforcua nga figura më e shquar e grunge, Kurt Cobain, këngëtari i grupit Nirvana.
Grungemania, siç quhet zakonisht, shpejt u bë shumë e madhe për veten dhe veçanërisht për superyllin e saj Cobain. Dhe ishte ky komercializim që dëmtoi reputacionin e Grunge rock dhe filloi rënien e zhanrit, veçanërisht pas vdekjes së Cobain në 1994, sepse shkoi kundër asaj se si filloi gjithçka. Sot Grunge ndodhet në margjina dhe nuk e ka ndikimin e të menduarit kritik te masat siç e kishte në vitet e ‘90-ta, dhe mund të thuhet se mendimi kritik, përveç rasteve sporadike në Hip Hop, përmes muzikës gati se është zhdukur me rënien e Grung – it.
Grunge është një nënzhanër i muzikës rock që u shfaq gjatë mesit të viteve 1980 në shtetin amerikan Uashington, pothuajse tërësisht në zonën e Seattle. “Grunge” fillimisht ishte një reagim kundër teknikës dhe pretendimit të metalit bashkëkohor dhe dominant.
Frymëzuar nga Hard Rock i viteve ’70-ta a, si Led Zeppelin dhe, Black Sabath dhe proto-punk-u i mbingarkuar i Stooges dhe indie alt i hershëm, estetika e grunge ishte e zhveshur në krahasim me format e tjera të muzikës rock.
Fjala grunge besohet të jetë formim i zhargonit amerikan grungy, i cili e ka origjinën rreth vitit 1965 si një term zhargon për “të pista” ose “i ndyrë”. Mark Arm, vokalisti i grupit të Seattle Green River – dhe më vonë Mudhoney – në përgjithësi vlerësohet si i pari që përdori termin grunge për të përshkruar këtë lloj muzike.
Tekstet e Grunge janë zakonisht të errëta, nihiliste, të mjera, të mbushura me ankth, shpesh duke trajtuar tema të tilla si tjetërsimi shoqëror, dyshimi për veten, abuzimi, sulmi, neglizhenca, tradhtia, izolimi social, izolimi emocional, trauma psikologjike dhe dëshira për liri.
Artistët e Grunge shprehin “ndjenja të forta” në tekstet e tyre për “sëmundjet shoqërore”, duke përfshirë “dëshirën për të ‘kryqëzuar pasinqertetin'”, një qasje të cilën fansat e vlerësuan për autenticitetin e saj.
Në vitin 1991, Nirvana realizon albumin“Nevermind” (Pa brengosje), Pearl Jam “Ten” (Dhjetë) dhe Soundgarden “Badmotorfinger” (Gisht i keq motorik) dhe një vit më vonë Alice in Chains publikon albumin e tyre historik “Dirt” (I fëlliqur).
Me katër yje të mëdhenj alternativë që vijnë të gjithë nga i njëjti rajon, media muzikore donte një etiketë për të përshkruar këtë tingull të ri të Seattle. Pavarësisht se muzika tingëllon dukshëm e ndryshme nga njëra-tjetra (edhe nga grupet që fillimisht mbanin etiketën “grunge”), “katër grupet e mëdha” të Seattle u etiketuan të gjitha si Grunge.
Çdo grup tjetër nga Seattle në atë kohë, u përfshi gjithashtu në këtë kategori. Nirvana me vetëm tre albume “Bleach” (1989), “Nevermind” (1991), dhe “In Utero” (1993) ka një ndikim të pazëvendësueshëm në industrinë e muzikës. “Nevermind” është përshëndetur vazhdimisht si albumi më thelbësor i viteve 1990.
Ndikimi i madh i Nirvanës mund të shihet, për shembull, në grupet Mudhoney dhe The Strokes dhe pothuajse në shumicën e grupeve që muzikën e tyre e bazojnë në kitara të rënda. Sipas The Rolling Stone Encyclopedia of Rock & Roll, Nirvana ndryshoi natyrën e muzikës së viteve 1990 pa nënvlerësuar kontributin e grupeve tjera Pearl Jam, Soundgarden, Alice in Chains, Screeming Trees.
Gjurmë të pashlyeshme kan lënë edhe grupi Hole me Courtney Love, këngëtare, kitariste, kompozitore dhe aktore amerikane që la impakt të pashlyer për angazhimin e femrave në kulturën alternative. Një figurë shumë me rëndësi në skenat alternative dhe Grunge të viteve 1990, karriera e saj tani shtrihet në katër dekada.
Ajo u bë e njohur si vokalistja dhe kitaristja e grupit rock alternativ Hole, të cilin e formoi në vitin 1989. Courtney ka tërhequr vëmendjen e publikut për performancat e saj të drejtpërdrejta dhe tekstet konfrontuese, si dhe jetën e saj personale pas martesës me frontmenin e Nirvanas, Kurt Cobain.
Në vitin 2020, NME e quajti atë një nga këngëtaret më me ndikim në kulturën alternative të 30 viteve të fundit.
Gjatë mesit të viteve 1990, shumë grupe Grunge u shpartalluan ose u bënë më pak të dukshme. Kurt Cobain, i etiketuar nga Time si “John Lennon i veriperëndimit”, u shfaq “i torturuar në mënyrë të pazakontë nga suksesi” dhe luftoi me një varësi ndaj heroinës. Më 8 prill 1994, Cobain u gjet i vdekur në shtëpinë e tij në Seattle nga një plagë me armë zjarri e vetëshkaktuar me sa duket. Nirvana u shpërbë përfundimisht.
Po atë vit Pearl Jam anuloi turneun e tij veror në shenjë proteste praktikave të e padrejta të biznesit të shitjes së biletave të Ticketmaster. Pearl Jam më pas filloi një bojkot të kompanisë, megjithatë, iniciativa e Pearl Jam për të luajtur në mënyrë efektive vetëm në vende ku Ticketmaster nuk ishte përfshirë, me disa përjashtime, e pengoi grupin të mbante koncerte në Shtetet e Bashkuara për tre vitet e ardhshme.
Në vitin 1996 Alice in Chains dhanë performancat e tyre të fundit me këngëtarin e tyre të sëmurë, Layne Staley, i cili më 2002 vdiq nga mbidozimi me “speedball” (përzierje kokaine heroine). Po atë vit Soundgarden dhe Screaming Trees publikuan albumet e tyre të fundit në studio, “Down on the downside” (Poshtë në anën e poshtme) dhe “Dust” (Pluhuri), respektivisht.
Soundgarden u shpartalluan një vit më vonë. Chris Cornell nga Soundgarden dhe Audioslave vari veten më 2017, e Mark Lanegan nga Screaming Trees dhe Queens of the Stone Age vdes më 2022 nga Covid 19. Më 2012 vdes Tina Bell, këngëtare e grupit BamBam. Grupi Bell u konsiderua një nga themeluesit e skenës muzikore grunge. Bell konsiderohet si një pioniere e hershme e Grunge-it dhe u quajt “Kumbara e Grunge” ose “mbretëresha e Grunge”.
Disa grupe Grunge kanë vazhduar karrierë dhe turne me sukses më të kufizuar, duke përfshirë, më të suksesshmit, Pearl Jam. Ndërsa në vitin 2005, shkrimtari i Rolling Stone, Brian Hiatt, e përshkroi Pearl Jam se si “ka kaluar pjesën më të madhe të dekadës së kaluar duke shqyer qëllimisht famën e tyre”. Ish bateristi i grupit Nirvana Dave Grohl formon grupin Foo Fighters, grupi më i sukseshëm i dalur nga hiri i Grunge, por i cili ka shumë pak të përbashkët me Grunge.
Në vitin 2011, kritiku muzikor Dave Whitaker shkroi “çdo brez që nga fillimi i muzikës së inçizuar ka prezantuar një zhanër që ndryshon lojën”, nga muzika swing në vitet 1930, rock and roll në vitet 1950, punk rock në vitet 1970 dhe më pas Grunge. në vitet 1990.
Megjithatë, ai thotë se “Grunge ishte revolucioni i fundit muzikor amerikan”, pasi asnjë brez pas Grunge nuk ka prezantuar një zhanër të ri që ka ndryshuar rrënjësisht skenën muzikore. Ai thekson se “revolucioni digjital” (muzika në internet dhe aplikacione) ka nënkuptuar që nuk ka pasur një “zhanër që përcaktojnë brezat që nga Grunge”, sepse, që “një zhanër të ngopë kaq plotësisht tregun sot kërkon… . një industri muzikore me kontroll të jashtëzakonshëm mbi tregun”. Grunge për një periudhë shkaktoi vdekjen e “rock star” stereotip i cili u kthy në dominim pas margjinalizimit të Grunge./Katror.info
Përgatiti:
