Historikisht, psikologjia ka qenë instrumentale në formësimin e teknologjive kryesore të AI-së. Përparimet e fundit – si arritjet e OpenAI në testet e arsyetimit – pasqyrojnë rëndësinë e vazhdueshme të parimeve psikologjike në këtë fushë.
Ndërveprimi mes njeriut dhe makinës po thellohet, dhe psikologjia pritet të udhëheqë mënyrën se si makinat mësojnë, arsyetojnë dhe ndikojnë te vetë aftësitë tona njohëse.
Shpesh, psikologjia perceptohet thjesht si shkenca e shëndetit mendor, por ajo është shumë më tepër se kaq. Si shkenca e mendjes, ajo ka ndihmuar në kuptimin e thellë të inteligjencës dhe ka ofruar modele mbi të cilat është ndërtuar vetë AI-ja, raporton Neuroscience.
Mundesh me e lexu edhe…
Nga vitet 1940 te rrjetet nervore moderne
Rrënjët e AI-së moderne gjurmohen te psikologjia e viteve 1940, kur Donald Hebb propozoi një model mbi mënyrën se si mëson truri: lidhjet mes qelizave nervore forcohen kur aktivizohen njëkohësisht.
Ky parim u përvetësua më vonë nga Frank Rosenblatt në vitet 1950 për të ndërtuar perceptron-in – rrjetin e parë nervor artificial, që funksiononte përmes rregullimit të lidhjeve sipas të dhënave hyrëse.
Në vitet 1980, psikologu David Rumelhart dhe bashkëpunëtorët e tij përmirësuan këtë sistem përmes metodës së backpropagation, duke vendosur themelet për zhvillimin e rrjeteve moderne nervore artificiale. Ky ishte një moment kyç drejt epokës së sotme të inteligjencës artificiale.
Në vitin 2024, çmimi Nobel për fizikë iu dha Geoffrey Hinton dhe John Hopfield për kontributin e tyre në rrjetet nervore artificiale. Komiteti i Nobelit vuri në pah rolin e rëndësishëm të psikologëve në zhvillimin e këtyre sistemeve.
Psikologjia si busull për të ardhmen e AI-së
Psikologjia vazhdon të japë kontribut të çmuar në përballimin e sfidave komplekse të AI-së, përfshirë arsyetimin reflektiv, marrjen e vendimeve dhe inteligjencën sociale. Bill Gates ka theksuar një kufizim të rëndësishëm të AI-së aktuale: Mungesën e aftësisë për metakognicion – pra, të menduarit për të menduarin.
Ky koncept u prezantua për herë të parë nga psikologu John Flavell në vitet 1970 dhe sot shihet si një shtyllë e rëndësishme për përparimin e AI-së drejt një inteligjence më të afërt me njeriun.
Një shembull konkret është testi ARC-AGI i prezantuar nga François Chollet në vitin 2019 – një test i frymëzuar nga psikologjia njohëse për të matur aftësinë e AI-së për të përballuar probleme të reja.
Në fund të vitit 2024, modeli GPT-4 i OpenAI shënoi sukses në këtë test, duke treguar përparim të ndjeshëm në këtë drejtim.
Shpjegueshmëria dhe etika në AI
Një tjetër sfidë është aftësia e AI-së për të shpjeguar vendimet e veta.
Shkencëtari Edward Lee ka theksuar rrezikun që AI-ja, ashtu si njerëzit, mund të krijojë racionalizime mashtruese.
Ai i referohet punës së psikologut Daniel Kahneman, për të treguar se më e rëndësishme se sa shpjegon një sistem AI, është besueshmëria e rezultateve të tij.
E ardhmja: bashkëjetesa e trurit dhe teknologjisë
Ndërsa ndërveprimi mes njeriut dhe AI-së rritet, psikologjia dhe neuroshkenca do të jenë thelbësore për të kuptuar ndikimet që teknologjia ka mbi mënyrën si mendojmë, mësojmë dhe marrim vendime.
Truri i njeriut është jashtëzakonisht i adaptueshëm, dhe AI ka potencialin të ndikojë thellësisht në këtë adaptim.
Kërkimet e ardhshme në psikologji pritet të ndihmojnë jo vetëm në zhvillimin e AI-së, por edhe në përmirësimin e vetë kapaciteteve tona njohëse – duke hapur rrugën për mënyra të reja të të menduarit dhe të jetuarit në një botë gjithnjë e më të ndërlidhur me makinat./AP./Katror.info
Përgatiti:
