Pashkët ose e Diela e Ringjalljes është festë e krishterë dhe festë kulturore që përkujton ringjalljen e Jezusit nga të vdekurit, e përshkruar në Dhiatën e Re si pasi ndodhi në ditën e tretë të varrimit të tij pas kryqëzimit të tij nga romakët në Kalvar shek. 30 pas Krishtit.
Është kulmi i mundimit të Jezu Krishtit, i paraprirë nga Kreshma (ose Kreshma e Madhe), një periudhë 40-ditore agjërimi, lutje dhe pendese, shkruan Katror.info.
Britania e Madhe
Në Britani, Pashkët ndodhin në një kohë të ndryshme çdo vit. Ato festohen të dielën pas hënës së parë të plotë pas ditës së parë të pranverës, që nënkupton se festivali i Pashkëve mund të ndodhë çdo të diel midis 22 marsit dhe 25 prillit.
Mundesh me e lexu edhe…
Jo vetëm që Pashkët shënojnë fundin e dimrit, por është edhe fundi i Kreshmës, tradicionalisht një kohë agjërimi në kalendarin e krishterë. Shumë punëtorë u jepet një fundjavë të gjatë pushimi bankare. Prandaj është shpesh quhet si një kohë argëtimi, feste dhe për ata që kanë agjëruar.
Shprehja Pashkë rrjedh nga fjala e vjetër angleze Eastre ose Eostre. Eostre i referohet perëndeshës anglo-saksone të agimit dhe pranverës, por nën ndikimin e krishterë, termi modern anglez Pashkë mori kuptimin aktual. Prandaj, fjala është huazuar si huazim semantik që do të thotë vetëm fjala, por nuk është huazuar kuptimi i saj origjinal.
Britanikët në mënyrë të pashmangshme e festojnë ringjalljen e Jezu Krishtit duke ngrënë sasi të mëdha çokollate në formë veze.
Ndonëse Jezusi tani zotëron të drejtat e pronësisë intelektuale për Pashkë, mund të habiteni kur zbuloni se Pashka festohej në Britani para ardhjes së krishterimit me misionin e Agustinit në vitin 597 pas Krishtit.
Vetë vezët janë një traditë shumë e vjetër që daton shumë kohë para krishterimit. Në kohët pagane, vezët ishin një simbol tradicional i pjellorisë dhe rilindjes dhe ka shumë të ngjarë të kenë qenë vezë pule ose rosë, të ziera fort dhe të lyera me ngjyra dhe modele të ndryshme.
Megjithatë, kjo traditë mund të mos ketë qenë unike për Ishujt Britanikë. Në Persi, vezët janë lyer për mijëra vjet si pjesë e festës së pranverës të No Ruz, Vitit të Ri Zoroastrian. Në Iran, vezët me ngjyra vendosen në tryezën e darkës në No Ruz dhe një nënë ha një vezë të gatuar për çdo fëmijë që ka.
Vezët e Pashkëve në Mbretërinë e Bashkuar zakonisht shoqërohen ose madje u dërgohen fëmijëve nga lepurushët e Pashkëve. Tradicionalisht, lepurushi i Pashkëve mbante vezë me ngjyra, ëmbëlsira dhe nganjëherë lodra në shtëpitë e fëmijëve gjatë stinës së Pashkëve. Pra, në këtë mënyrë, lepurushi i Pashkëve ka shumë ngjashmëri me Santa Claus (ose Baba Krishtlindjet siç njihet ndryshe në Britaninë e Madhe).
Gjermania
Ngjashëm me historinë dhe kulturën që rrethon Pashkët në Mbretërinë e Bashkuar, gjermanët gjithashtu i referohen perëndeshës anglo-saksone të pranverës (Eostre) në emërtimin e tyre të festivalit – të referuar si Ostern në gjermanisht.
Zakoni anglosaksone i zierjes dhe lyerjes së vezëve, simbolet e jetës së re, ka shumë të ngjarë të ketë origjinën në Gjermani. Shumë vite përpara se lepurushi i Pashkëve të mbërrinte në brigjet e Britanisë, gjermanët u kanë treguar fëmijëve të tyre histori për lepurin festiv. Lepurushi festiv përmendet në shkrimet gjermane qysh në shekullin e 16-të.
Gjermanët kanë pushim gjatë Pashkëve: E Premtja e Mirë dhe e hëna e Pashkëve janë festa publike në Gjermani gjatë të cilave dyqanet, bankat dhe zyrat janë të mbyllura.
Gjatë kësaj periudhe ata kalojnë kohë për të përshëndetur njëri-tjetrin me Frohe Ostern (“Gëzuar Pashkët”) dhe për të ngrënë pjatën tradicionale të peshkut në Karfreitag (“E premtja e mirë”), sepse një peshk është simboli tradicional i krishterimit. Në Ostersonntag (“E diela e Pashkëve”), kulmi i fundjavës, prindërit fshehin shporta të mbushura me vezë të ziera me ngjyra, lepurushë me çokollatë, ëmbëlsira dhe lodra për fëmijët e tyre.
Franca
Në Francë, Pashkët quhet Paques. Feja mbizotëruese në Francë është romako-katolike dhe asnjë qytet, fshat apo qytet nuk është pa kishë. Për të mbajtur zi për kryqëzimin e Krishtit, të enjten para së Premtes së Madhe, të gjitha këmbanat e kishave në Francë heshtin në shenjë njohjeje dhe zie për vdekjen e Jezusit.
Fëmijëve u thuhet se zilet e kambanës kanë fluturuar në Romë për të parë Papën. ‘Këmbanat fluturuese’ quhen Les cloches volantes. Për të thënë “Gëzuar Pashkët”, mund të thuash ose Joyeuses Pâques ose Bonnes Pâques. Më në fund, në mëngjesin e Pashkëve, këmbanat bien në kremtimin e Ringjalljes, që shënon edhe ringjalljen e Jezusit. Në shumë fshatra, njerëzit puthen dhe përqafohen me njëri-tjetrin kur dëgjojnë këmbanat.
Mardi Gras është një ditë para të mërkurës së hirit. Është një ditë shumë e veçantë dhe fjala praktikisht do të thotë ‘e martë e trashë’, sepse është dita e fundit ku mund të hani gjithçka përpara Kreshmës, e cila quhet Le Carême. Në Nice, një qytet në Francën jugore, çdo vit zhvillohet karnavali më i vjetër Mardi Gras në botë.
Lepurushat, çokollata dhe vezët festohen gjithashtu si simbole të festës së Pashkëve.
Pra, Pashka është koha e përsosur e vitit për mjeshtërit e çokollatave t’i shfaqin produktet e tyre.
Spanja
Spanja është e njohur për traditat e saj Semana Santa ose Javës së Shenjtë. Një tipar i zakonshëm i festimeve të Pashkëve në Spanjë është përdorimi i kudondodhur i mantelit nazareno ose pendimit për përdorim në procesione, që përfaqëson sakramentin e krishterë të pendimit ose pajtimin me Perëndinë.
Ndërsa kjo mund të duket si një mënyrë mjaft e zymtë për të festuar ringjalljen e Krishtit, festivali nuk është festival pa argëtimin, festën dhe traditën e tij të kuzhinës.
Në Domingo de Pascua (“E diela e Pashkëve”), është tradicionale në kulturën spanjolle që një kumbar t’i dhurojë kumbarit të tij një tortë të njohur si “La Mona de Pascua”.
Fjala Mona rrjedh nga termi maroken që do të thotë ‘dhuratë’ dhe fjala Pascua nga spanjishtja për Pashkë (la Pascua de Resurrección). Vezët e Pashkëve quhen huevo de Pascua.
Një tjetër pjatë e njohur spanjolle e Pashkëve është torrijas. Kjo është një përzierje e feta buke të njomur në qumësht, sheqer dhe vezë, më pas të skuqura në vaj ulliri. Pjata shërbehet së bashku me verë, shurup, mjaltë, sheqer ose kanellë për një prekje shtesë të frymës festive.
Italia
Në Itali, Festivali i Pashkëve është në shumë mënyra edhe më i madh se Krishtlindjet. Italianët e kanë po ashtu pushim gjatë Pashkëve dhe shumica shfrytëzojnë mundësinë për të udhëtuar jashtë qytetit apo edhe jashtë vendit, qytetet dhe qytetet ka të ngjarë të jenë ende të mbushura me italianë që shijojnë Pashkët ose Pasqua siç njihet në italisht. ‘Gëzuar Pashkët’ do të thotë Buona Pasqua dhe një lepur Pashkësh quhet il coniglietto pasquale.
Ashtu si kushërinjtë e tyre spanjollë, italianët fillimisht pëlqejnë të marrin një qasje solemne ndaj festimit të Pashkëve.
Procesione fetare mbahen në shumë qytete të premten ose të shtunën para Pashkëve dhe ndonjëherë në domenica di Pasqua (“E diela e Pashkëve”). Shumë kisha kanë statuja të veçanta të Virgjëreshës dhe Jezusit që luajnë një rol të madh në procesionet.
Statujat shpesh parakalohen nëpër qytet ose shfaqen në sheshin kryesor. Pjesëmarrësit e paradës janë të veshur me kostume tradicionale të lashta. Degët e ullirit përdoren si zbukurim së bashku me gjethet e palmës në procesione dhe në kisha.
Ndërsa mesha e Pashkëve do të mbahet në çdo kishë në Itali, mesha më e madhe dhe më popullore mbahet nga il Papa (Papa) në Bazilikën e Shën Pjetrit. Në Venerdi Santo (“E Premtja e Mirë”), Papa feston Via Crucis ose Stacionet e Kryqit në Romë pranë Koloseut. Një kryq i madh me pishtarë të ndezur ndriçon qiellin ndërsa stacionet e kryqit përshkruhen në disa gjuhë. Në fund të meshës së Pashkëve, Papa jep bendizione di Pasqua (“Bekimet e Pashkëve”).
Brazili
Ka pothuajse po aq të krishterë në Brazil sa të gjitha vendet e tjera të përmendura më lart së bashku… Kjo mund të nënkuptojë vetëm dy gjëra: javë pushimi dhe një festë të madhe!
Festimet e Páscoa (‘Pashkëve’) në Brazil fillojnë me ritualet e Javës së Shenjtë, që përfshijnë bekimin e degëve të palmës të ndërthurura në modele të ndërlikuara që përfaqësojnë simbole të ndryshme të krishterimit.
Ashtu si spanjollët dhe italianët, adhuruesit brazilianë bëjnë shëtitje në procesion, duke mbajtur statuja të Virgjëreshës Mari dhe trupin e Jezu Krishtit.
Siç mund të pritet nga brazilianët, nuk është gjithçka e zymtë. Në vend që të festohet pas Sexta-feira Santa (“E Premtja e Mirë”) siç është e zakonshme në Evropë, në Brazil festa fillon disa javë më parë. Karnavali i Rios me famë botërore i paraprin të mërkurës së hirit, e para nga 40 ditët e Kreshmës.
‘Sambodromo’, parada e gjatë në Rio, është e mbushur me njerëz nga një turmë e madhe vendasish dhe turistësh nga e gjithë bota. Të dielën dhe të hënën e fundit para Kreshmës, shikuesit e magjepsur gëzohen nga trupat e vallëzimit Samba, që marrin pjesë në festë.
Por jo vetëm Rio e feston Pashkët në një mënyrë kaq pompoze. Qytete dhe qyteza të tjera, për shembull Recife, janë të njohura për përfaqësimet e tyre folklorike dhe vallet popullore, përkatësisht Frevo dhe Maracatu. Rrugët janë të mbushura me tezga dhe dyqane, të ndërtuara posaçërisht për të shitur lepurushë të lirë të Pashkëve. Në ditën e vërtetë të Pashkëve, mbahen karnavalet gala në të gjithë vendin për të kujtuar Ringjalljen e Jezu Krishtit.
Lulja Macela është një simbol popullor i Pashkëve në Brazil. Ajo lulëzon vetëm gjatë kreshmës dhe adhurohet nga besimtarët e Jezusit. Të Dielën e Palmës, njerëzit sjellin lulen Macela në shërbimin e kishës për të marrë bekimet e priftit. Lulja përdoret edhe si barishte sepse besohet se shëron shumë sëmundje.
Meksika
Gati 90% e meksikanëve praktikojnë katolicizmin që do të thotë se gati 100 milionë të krishterë kanë një arsye të besojnë se Semana Santa, Java e shenjtë që çon në Pashkë, është festa më e rëndësishme në kalendarin e kishës.
Festimet pasionante mund të gjenden në të gjithë vendin, me zona të ndryshme që festojnë në mënyra të ndryshme. Në Domingo de Ramos (“E diela e Palmave”), përkujtohet ardhja e Jezusit në Jerusalem. Shumë procesione që risjellin hyrjen e madhe të Jezusit zhvillohen dhe palma të endura shiten jashtë kishave.
Në Viernes Santo (“E Premtja e Mirë”), kujtohet kryqëzimi i Jezu Krishtit.
Ashtu si në vendet e tjera, festimet zhvillohen – më i madhi në Iztapalapa, në jug të Mexico City, ku mbi një milion njerëz mblidhen çdo vit për Via Crucis.
E Shtuna e Shenjtë, Sabado de Gloria, është një rast festiv shumë i veçantë. Ndërtimi i figurave prej letre ose kartoni, ndonjëherë të bashkangjitura me fishekzjarre, paraqitet në një paradë dhe digjet më pas. Domingo de Pascua (“E diela e Pashkëve”) festohet ndryshe nga vendet evropiane: Fëmijët nuk marrin lepurushë të Pashkëve apo vezë çokollate. Kjo ditë është tërësisht e dedikuar për të shkuar në Meshën e Pashkëve dhe për të festuar në heshtje me familjen tuaj.
Gëzuar Pashkët!/Katror.info
Kjo intervistë u përkthye dhe u përshtat nga stafi i Katror.info, si e tillë nuk mund të riprodhohet, kopjohet dhe publikohet pa u cituar burimi.
Përgatiti:
